Op 11 januari 2024 is het startschot gegeven voor het versnellingsprogramma Toekomstbestendig Bouwen. Met de kracht van een multidisciplinair team hebben zeven veelbelovende startups de weg ingeslagen naar duurzame groei. Hun focus ligt op innovatieve oplossingen die bijdragen aan een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving.
Een nieuwe ronde van de regeling Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) gaat van start. Vanaf 19 maart 2024 tot 18 april 2024 kunnen samenwerkingsverbanden hun project vooraanmelden via RVO. Voor de drie thema’s elektriciteit, gebouwde omgeving en industrie is in totaal 61 miljoen subsidie beschikbaar, waarvan 20 miljoen is gereserveerd voor innovaties binnen de missie ‘Gebouwde omgeving’. Deze missie sluit aan op de meerjarige missiegedreven innovatieprogramma’s van TKI Bouw en Techniek.
De MOOI-regeling stimuleert innovatieve oplossingen die de CO2-uitstoot in Nederland verminderen en bijdragen aan een CO2-vrije leefomgeving tegen 2050. Deze regeling richt zich op onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten die worden uitgevoerd in samenwerkingsverbanden en vallen binnen de missies elektriciteit, gebouwde omgeving en industrie.
De missie ‘Gebouwde omgeving’ richt zich op schaalbare innovaties die reageren op de grootschalige verduurzamingsopgave van bestaande woningen en utiliteitsgebouwen. De projecten die binnen de MOOI-regeling worden goedgekeurd dragen bij aan de noodzakelijke systeemverandering die nodig is voor een CO2-vrije gebouwde omgeving in 2050. Deze projecten betrekken gebruikers, gebouweigenaren en bouwers bij een bredere beweging en inspireren hen om hun gebouwen en wijken te verduurzamen. Deze projecten dragen ook bij aan de transformatie van de bouw- en technieksector, waarbij duurzaamheid als uitgangspunt centraal staat in al haar facetten.
Projecten die in aanmerking komen voor deze MOOI-regeling dragen bij aan het verminderen van CO2-uitstoot door energiebesparing, duurzaam materiaalgebruik, leveren een positieve impact op de kwaliteit van de leefomgeving, de milieukwaliteit (bodem, lucht en water), biodiversiteit en de gezondheid (bodem, lucht en water).
Om in aanmerking te komen voor de MOOI-regeling moet een samenwerking bestaan uit minimaal drie niet-gerelateerde partijen. Het project moet een minimale omvang van € 2 miljoen aan subsidiabele kosten hebben, waarbij elke partij recht heeft op minimaal € 25.000 subsidie. Onderzoeksinstellingen maken niet meer dan 50% van de subsidiabele projectkosten. Het maximale subsidiebedrag dat aan een consortium kan worden toegekend, bedraagt € 4 miljoen. Uiteraard moet de aanvraag een meetbaar plan bevatten en moet het onderzoek gericht zijn op een van de eerdergenoemde thema’s.
Meer informatie over de voorwaarden en de procedure voor de MOOI-subsidies is beschikbaar op de website van RVO. Daarnaast kunt u op 16 januari om 15.00 uur deelnemen aan een webinar waarin alle praktische informatie en voorwaarden worden besproken.
Ondersteuning bij vorming samenwerkingsverband
Wilt u deelnemen aan deze subsidieronde en sluit uw innovatie aan bij de doelstellingen van de MMIP’s van TKI Bouw en Techniek? Maar zoekt u ondersteuning bij het vormen van een consortia? Neem dan contact op met Bart Brink via bart@tkibt.nl
Op 19 maart 2024 organiseren TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy in samenwerking met Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een informatiesessie over de regeling MOOI-2024 missie Gebouwde Omgeving.
Tijdens de conferentie Circulair Bouwen aan Morgen, hebben Liselore Havermans (TKI Bouw & Techniek) en Daan Schraven (4TU.Bouw en TU Delft) een activatie sessie gehouden die volledig in het teken stond van innovatie. De innovatieve oplossingen die in de circulaire transitie het verschil gaan maken bevinden zich niet enkel op technologisch vlak maar ook op het vlak van sociale en economische processen. Om hier samen beweging in te brengen werd de sessie een experiment om samen, vanuit de koploperspositie die elke deelnemer heeft, tot innovatieve oplossingen te komen.
Liselore en Daan begonnen door de deelnemers mee te nemen in het programma Toekomstbestendige Leefomgeving. Liselore schetste vanuit haar rol als programma manager hoe het programma is ontstaan en opgebouwd. Daan dook de diepte in om te vertellen over de nodige circulaire verandering voor de bruggenbouwketen die zal worden ontwikkeld en geïmplementeerd met een praktijkgerichte benadering en wetenschappelijke ondersteuning.
De deelnemers maakten hierna plenair uit op welke onderwerpen zij vanuit hun eigen koploperspositie het gesprek met anderen wilden aangaan. Zo kwamen zij tot drie thema’s: 1) het meekrijgen van MKB bedrijven in innovatie voor de circulaire transitie, 2) de sociale kant van circulair bouwen en 3) procesinnovaties in de tendering ten behoeve van de circulaire transitie. Deze groepjes gingen vervolgens uiteen om kennis te maken en samen de vraag te beantwoorden: welke innovatie kunnen we ontwikkelen om de circulaire transitie in de bouw te versnellen? Er kwamen veel inspirerende ideeën uit, zoals sociale drempels verlagen door digitale circulaire toepassingen voor het bredere publiek mogelijk maken. Het winnende idee werd uiteindelijk plenair gevormd vanuit de ontstane inbreng: een nieuw gunningscriterium CMVI (Circulair Meest Voordelige Inschrijving) als een instrumentarium waarin ondernemers met circulaire innovaties onafhankelijk van gevestigde bouwbedrijven concurreren voor de realisatie van circulaire innovaties in een aanbesteedt project.
In 2023 ging een nieuw programma genaamd ‘Toekomstgerichte Wijk’ van start onder de vlag van TKI Bouw en Techniek. Het is een nieuw programma, tegelijkertijd bouwen we door op vertrouwde kennis en ervaring. Hoe zit dit precies in elkaar?
Sybren Steensma van Building Changes: “Met Toekomstgerichte Wijk bouwen we dankbaar verder op de resultaten van programma ‘Klimaatwerk in Uitvoering’, dat we over de periode 2018-2022 hebben uitgevoerd met medefinanciering van TKI Deltatechnologie. De drie hoofdpartners van dat programma, namelijk MKB Infra, de Hogeschool van Amsterdam en Building Changes (penvoerder/programmaleider) zijn weer van de partij, maar we breiden uit, zo zal bijvoorbeeld Straatwerk Nederland gaan deelnemen. Belangrijk ook is dat er achter de brancheverengingen een grote groep aannemers staat die actief betrokken is bij de ontwikkeling. En een groep gemeentes natuurlijk”.
Toekomstgerichte Wijk is erop gericht om innovaties op klimaatadaptatie en circulariteit standaard onderdeel te maken van de reguliere Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW) projectenpraktijk tussen gemeente en aannemer. Daar is aan de ene kant veel technische kennis voor nodig, bijvoorbeeld: hoe werkt een waterbergende weg? Hoe kun je emissieloos werken in de buitenruimte? Hoe kun je met de Milieukostenindicator (MKI) circulairder gaan werken? Maar daarnaast ook begrip van de governance binnen de opdrachtgever. Het blijft een uitdaging om beleidsdoelen te vertalen naar uitvoering, inkoop, beheer. Binnen dit programma proberen we om dit op wijkniveau bij elkaar te brengen, omdat daar alles moet samenkomen.
Wat neem je dan mee uit het programma Klimaatwerk in Uitvoering, en waar kies je juist een nieuwe weg?
“Er liggen veel goede bouwstenen die mede vanuit programma Klimaatwerk in Uitvoering zijn voortgekomen. De Hogeschool van Amsterdam, samen met onderzoekspartners Hogeschool Rotterdam en Hanzehogeschool Groningen, worden echt als autoriteit gezien op gebieden als hittestress en waterberging. Hun publicaties hierover kom je overal tegen. Er is geïnvesteerd in een nieuwe manier van werken tussen aannemers en opdrachtgevers, op basis van samenwerking en vertrouwen, dat is meer dan ooit nodig. En innovaties hebben hun weg naar gevonden naar een lange lijst pilot- en/of testprojecten, waar we kunnen zien dat het echt werkt. Daar zijn we allemaal trots op, maar nu moet het standáárd gaan worden. Dat betekent dat je niet alleen de pioniers aan je moet binden, maar ook moet snappen wat bijvoorbeeld de gemiddelde beheerder of uitvoerder nodig heeft om de verduurzaming te omarmen. We gaan gemeentes helpen om dat op wijkniveau allemaal bij elkaar te brengen.”
Waarom op wijkniveau?
“De beleidsdoelen worden in de praktijk vaak op overkoepelend gemeenteniveau geformuleerd, maar blijven daar een abstract getal (“50% circulair in 2030!”). En dan doen we op straatniveau een pilot met circulaire stenen, zonder dat we kunnen aangeven welke bijdrage zo’n project nu zou kunnen leveren aan dat gemeentedoel. We richten ons op de ontbrekende schakel ertussen van het wijkniveau, waar juist alles samen moet komen. Daar het ontwikkelen we kennis, ervaring en tools voor. De inbreng van regionale aannemers is daarbij cruciaal, omdat zij vaak de ondergrond in die wijken beter kennen dan de gemeente zelf – niet zo gek natuurlijk, zij werken er tenslotte al in.”
Hoe kunnen partijen aansluiten?
“Hoewel we met een grote groep zijn, zoeken we nadrukkelijk uitbreiding, bijvoorbeeld van gemeentes die bovenstaande problematiek herkennen en mee willen draaien. Dat kan actief door een wijkproject als casus in te brengen, maar je kan ook gewoon aansluiten en kennisnemen van de resultaten. Het gaat ons uiteindelijk om de opschaling, dus hoe meer hoe beter.”
Wil jij ook meewerken aan het programma Toekomstgerichte Wijk? Neem dan contact op met Sybren Steensma (sst@buildingchanges.nl)
—
Programma Toekomstgerichte Wijk loopt van 2023 tot 2027 en bouwt voort op de resultaten van het programma Klimaatwerk in Uitvoering (TKI Deltatechnologie). Het programma draagt bij aan MMIP Klimaatadaptief, Natuurinclusief en Omgevingsbewust bouwen van TKI Bouw en Techniek.
Afgelopen woensdag zijn de Toekomstbestendige Leefomgeving programmapartners uit het Infra consortium die betrokken zijn bij het project ‘Data gedreven beheer en onderhoud’ samen met launching customer Rijkswaterstaat gestart met het inrichten van de proeftuin in de Moerdijkbrugzone.
Tijdens deze bijeenkomst stonden de doelen van het programma en de ambities van Rijkswaterstaat centraal, evenals de wijze waarop we met elkaar in de Moerdijkzone een eerste stap kunnen zetten om onze ambities waar te maken.
De middag was gevuld met energie en markeerde een veelbelovende start van de samenwerking. Caroline den Besten deelde inzichten over de kansen voor innovaties bij Rijkswaterstaat, terwijl Liselore Havermans, PhD haar kennis deelde over het opschalen van innovaties. Hiermee vormt de Moerdijkzone een belangrijke eerste stap in het preventief datagedreven onderhouden van onze infrastructurele assets.
Op maandag 20 november vond de eerste editie van de Dag van de Volkshuisvesting plaats. Een dag in het teken van het oplossen het woningtekort, duurzaam en betaalbaar wonen in veilige en leefbare wijken. Georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, in samenwerking met Aedes, Bouwend Nederland, Neprom, de Woonbond, NVDE, TKI Bouw en Techniek, IVBN, CBS, het Kadaster, de VNG, IPO, Valente, de Nederlandse GGZ en gemeente ’s-Hertogenbosch.
De dag werd afgetrapt door minister Hugo de Jonge die met zijn speech de aanwezigen opriep om deze grote opdracht samen op te pakken: “Als we voor iedereen die betaalbare duurzame woning, die bloeiende gemeenschap willen realiseren, zullen we elkaar nodig hebben.” Lees de volledige speech van de minister hier terug. Op het podium deelden specialisten vervolgens hun visie over de centrale thema’s woningbouw, verduurzaming, betaalbaarheid, leefbaarheid en veiligheid.
Inspiratiesessie TKI Bouw en Techniek over ‘versnellen van renovaties’
In de middag konden bezoekers inspiratiesessies bijwonen over allerlei onderwerpen op het gebied van volkshuisvesting. Van biobased bouwen tot het verbeteren van leefbaarheid en van nieuwe woongebieden tot duurzame woonwijken. TKI Bouw en Techniek faciliteerde onder leiding van onze directeur, William van Niekerk, een sessie over het versnellen van renovaties. In de sessie werd ingezoomd op meerdere cases uit het TKI Bouw en Techniek programma Verbouwstromen, een innovatieprogramma gericht op creëren van opschaalbare renovatiestromen.
In het op 14 november 2023 gepubliceerde prognoserapport ‘Vernieuwingsopgave Infrastructuur’ waarschuwt TNO dat veel beheerders, met name gemeenten en provincies, mogelijk geen goed inzicht hebben in de omvang van de vernieuwingsopgave van de Nederlandse infrastructuur.
Het lijkt erop dat de momenteel begrote 1,1 miljard euro per jaar voor vervanging en renovatie achterblijft bij de werkelijke benodigde inspanning. De kosten kunnen tussen 2021 en 2030 stijgen naar 2,4 miljard euro per jaar, en deze trend zet zich in de volgende decennia voort tot mogelijk circa 4 miljard per jaar.
Het rapport benadrukt de urgentie om het inzicht in de aard en omvang van de vernieuwingsopgave te verbeteren. Dit vormt een van de doelstellingen van het Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma (MMIP) ‘Levensduurverlenging gebouwde omgeving‘ van TKI Bouw en Techniek.
William van Niekerk, directeur TKI Bouw en Techniek: “Vanuit TKI Bouw en Techniek zijn we blij dat deze analyse er is. Het rapport geeft goed aan hoe belangrijk het is om met kennis en innovaties te werken aan het zo goed mogelijk plannen en uitvoeren van alle activiteiten die nodig zijn om de Nederlandse infrastructuur veilig en beschikbaar te houden.”
Op 2 november 2023 is tijdens de InnovatieExpo het Kennis- en Innovatie Convenant (KIC) 2024-2027 door Minister Micky Adriaanse en meer dan 30 partners ondertekend.
Minister Micky Adriaansens (EZK): “We willen graag dat Nederland innovatief aan de top blijft. Alleen zo kunnen we grote uitdagingen op het gebied van technologie, klimaat, digitalisering en veiligheid aan. Door hier kennis om te zetten in innovatie kunnen we maatschappelijke uitdagingen oplossen, verminderen we onze afhankelijkheid van niet-EU-landen én zorgen we voor banen en inkomsten van toekomstige generaties. De ondertekening van het KIC is geen formaliteit. Voor mij laat het zien wat de kracht van Nederland is: publieke en private partijen die gemotiveerd samen willen werken aan een sterk en innovatief Nederland.”
Als TKI Bouw en Techniek hebben wij actief bijgedragen aan de totstandkoming van de bijbehorende Kennis- en Innovatieagenda’s (KIA’s). Hiermee zijn onze drie missiegedreven innovatieprogramma’s (MMIP’s) – Circulariteit, Levensduurverlenging en Klimaatadaptief, Natuurinclusief en Omgevingsbewust bouwen – nu stevig verankerd zijn in het nationale missiegedreven innovatiebeleid voor de komende jaren!
Wij kijken ernaar uit om samen met onze partners in de ontwerp-, bouw- en technieksector samen te werken met de partijen binnen het convenant en de KIA’s.
Nog altijd zijn de historische kademuren van Amsterdam van onschatbare waarde voor de stedelijke infrastructuur, maar hun ouderdom en veranderende omstandigheden roepen serieuze veiligheidsvragen op.
Binnenkort vindt een symposium plaats dat als doel heeft het bewustzijn te vergroten en kennis te delen over het behoud van deze iconische structuren, niet alleen in Amsterdam maar ook in andere steden. Het evenement focust zich op historische aspecten, vruchtbare samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen en lokale overheden, en de praktische implementatie van onderzoek. Professor Andrew Whittle van MIT zal spreken over geotechnisch infrastructuuronderzoek in Boston, waarbij hij vergelijkingen trekt met de ondergrond van Amsterdam. Het symposium eindigt met een interactieve discussie, om verbindingen te leggen tussen industrie, academici en gemeenten.
Schrijf je kosteloos in vóór 22 november 2023 voor dit evenement, dat op 30 november 2023 wordt gehouden als onderdeel van de promotie van Mart-Jan Hemel aan de TU Delft.
Aanwezig waren de 4 hubs Bouwlab R&Do, SPARK, Pioneering en Alfa college& Hanzehogeschool, en penvoerder TKI Bouw en Techniek, inhoudelijk programmamanager TNO, subsidieverstrekker ministerie van BZK en vertegenwoordigers van OC&W, I&W en EZK. De dag stond in het teken van kennisuitwisseling en afstemming tussen de beleidsagenda’s van de ministeries en het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital. Met als gezamenlijk doel het realiseren van een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving. Vanuit het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital dragen de hubs bij aan een toekomstbestendige leefomgeving door het ontwikkelen van een schaalbare regionale human capital aanpak die de skills ontwikkeling van (toekomstige) vakmensen en de adoptie van innovaties in de praktijk versnelt. Het startpunt voor de regionale aanpak is het concept Sharebouw&Techniek, dat de werelden van werken, leren en innoveren systematisch aan elkaar verbindt.
Kennisuitwisseling
De inspiratiesessie startte in de Grolsch Veste, met de openingswoorden van Hans Hilbrands, directeur van stichting Pioneering, gevolgd door William van Niekerk, directeur van TKI Bouw en Techniek. Beiden benadrukken het belang van samenwerking om tot een toekomstbestendige leefomgeving te komen en het ontwikkelen van schaalbare human capital aanpakken. Deze aftrap werd gevolgd door een presentatie over het programma Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving door Jeroen Bart en Emma Hartholt van het Ministerie van BZK en een presentatie over het actieplan Groene en Digitale Banen door Andre Rodenburg van het Ministerie van I&W. De ambities vanuit de ministeries zijn groot als het gaat om verduurzaming, evenals het belang van human capital bij het realiseren van een versnelling hierin. De ambitie van het Ministerie van BZK is om het marktaandeel industrieel en duurzaam bouwen op te schalen van 3-5% nu tot 50% in 2030. “Als we het doen zoals we het deden gaan we het tempo niet halen”, aldus Emma Hartholt. Het ministerie van BZK benadrukt het belang van Human Capital bij innovatie: ‘Alle doelen red je niet als je niet voldoende mensen vindt of ervoor zorgt dat mensen die er werken in de sector blijven en op nieuwe manieren leren werken. Lerende ecosystemen zoals in dit programma zijn belangrijk voor die transitie’. Tot slot vertelt Radboud Dam van het ministerie van OCW hoe het groeifondsprogramma LLO Katalysator skillsontwikkeling in ecosystemen kan versterken.
Goedele Geuskens van TNO presenteert de hoofdlijnen van het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital. Ze geeft aan dat de vier regionale hubs begin dit jaar zijn gestart met de vertaling van het concept Sharebouw&Techniek naar hun eigen regio. Op dit moment ontwikkelen en testen de hubs verschillende werkwijzen, bijvoorbeeld op het gebied van learning communities, vernieuwing in leren en ontwikkelen en innovatie adoptie. Dit gebeurt altijd aan de hand van concrete casussen op het gebied van circulair en biobased bouwen, digitalisering en industrialisatie, en in nauwe samenwerking tussen bedrijven, hubs en onderwijs. De volgende stap is het evalueren van wat werkt en het overdraagbaar maken van de aanpak naar andere regio’s. Belangrijke eerste opbrengsten van het programma tot nu toe zijn dat er een gedeelde visie en taal ontstaat tussen de regionale hubs, de regio-overstijgende samenwerking bijdraagt aan versnelling, en de partijen eerste stappen zetten naar een duurzame infrastructuur gericht op innovatie in human capital.
Na de introductie van het programma volgen pitches van de vier hubs. De hubs laten met één concreet voorbeeld zien hoe zij de regionale human capital aanpak vormgeven, en skills ontwikkeling en innovatie adoptie versterken. Namens stichting Pioneering licht Bas van Dongen aan de hand de casus thermetisch compartimenteren één van de methoden uit hun ontwikkelde toolbox toe: micro learning commmunities. In micro learning communities gaan vakmensen, docenten en studenten aan de slag met hele concrete innovatiethema’s, om met gezamenlijke denkkracht barrières weg te nemen en er voor te zorgen dat innovaties sneller in de praktijk landen: “Door de uitdaging steeds in kleine stukjes op te knippen kan men in 8 weken komen tot gedragen oplossingen”. Johan Treur licht toe hoe SPARK in zijn regio een challenge platform heeft ingericht voor door het bedrijfsleven ingebrachte vraagstukken, die zij samen met studenten, docenten en kennispartners oplossen. Johan: “Je kunt niet voorspellen welke skills in de toekomst nodig zijn, daarom is een infrastructuur nodig om samen te leren”. Wilfried Hoffman van Bouwlab R&Do neemt ons mee in een aanpak gericht op het versterken van de samenwerking in de keten. Hij presenteert hoe aannemers, bouwbedrijven en leveranciers met de Digitale Bouwstraat, waarin informatie vroegtijdig wordt geïntegreerd, werken aan betere samenwerking. “Door deze samenwerking kunnen een hoop reruns in de werkprocessen worden opgevangen en kosten worden bespaard”. Jos Dokter en Annemarieke Aarts van hub Noord(Alfa College en Hanze Hogeschool) lichten toe hoe zij showcases inzetten als middel voor onderwijsinnovatie. Studenten, docenten en bedrijven werken samen aan showcases over biobased en circulair materiaal, bijvoorbeeld door materialen uit een donorgebouw te hergebruiken. Leren door te doen en door met de hele keten samen te werken: “Het vraagt bij al die ketenpartners passende kennis en vaardigheden. Je komt zo ver als de kennis en vaardigheden van de volgende in de keten reikt”.
Tenslotte geeft Stephan Corporaal, lector bij Saxion, met zijn presentatie over zijn onderzoek onder 6.000 technische vakmensen uit Oost Nederland de aanwezigen inzicht in hoe vakmensen behouden kunnen blijven in de sector. Baanzekerheid (vast contract), duidelijkheid, support van een mentor, ontwikkeling (niet scholing) in de baan, en steun van leidinggevenden zijn belangrijke factoren voor vakmensen. Stephan is blij te horen hoe de hubs een beroep doen op de beslissingsruimte en het oplossend vermogen van vakmensen, omdat zijn onderzoek laat zien dat de kansen hier tot nu toe veelal onbenut blijven. Het ontstaan van een leerculteer in de bouw- en technieksector is voor hem een cruciale factor voor het versnellen van de transitie naar een emissievrije, circulaire en kilmaatbestendige leefomgeving.
Bezoek De Groot Vroomshoop
In de middag begeeft het gezelschap zich naar de fabriek van De Groot-Vroomshoop in Enschede. In de fabriek wordt houtmodulebouw gerealiseerd. De modulaire gebouwen zijn voor 70% bio-based, herbruikbaar, reduceren logistieke bewegingen naar de bouwplaats, en dragen zo bij aan de toekomstbestendige leefomgeving.
Bart Slettenaar en Wilco Breukelman openen de rondleiding met een presentatie en tonen enkele voorbeelden van modulaire gebouwen die door de Groot Vroomshoop zijn opgeleverd. Aan de hand van de voorbeelden illustreren zij hoe de bouw met prefab modulaire gebouwdelen steeds meer mogelijkheden kent. Zo werd in 2017 nog met een enkele woonlaag gebouwd, maar kan inmiddels al met 9 bouwlagen gewerkt worden en kunnen stalen gebouwen met houten constructies opgetopt worden.
De link met het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital licht Wilco ook toe. Zo heeft kennispartner Saxion een opstelling op het ontstaan van schimmel getest – waardoor zij een bijdrage leverden aan de optimalisatie van deze innovatieve wijze van bouwen. Ook zijn onderwijspartners uit de regio betrokken, bijvoorbeeld door de plaatsing van studenten die in stages met de nieuwe methoden leren werken. Verder leidt het bedrijf continu nieuwe mensen op die het werk on the job leren en door kunnen stromen naar collega bedrijven in de regio.
Dialoog
Na de rondleiding gaat de groep terug naar de Grolsch Veste en volgt nog een dialoog ronde waarin in vier groepen wordt gesproken over de gewenste stip aan de horizon en concrete acties om hier in samenwerking te komen. Uit deze gesprekken, volgens de methodiek van de ‘micro-learning community’ komen verschillende concrete acties naar voren waarmee het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital en de ministeries elkaar kunnen versterken. De opvolging hiervan vormt onderdeel van geanimeerd gesprek tijdens de afsluitende borrel.
