Toekomstgerichte Wijk:
nieuwe aanpak voor klimaatbestendige wijken
In 2023 is het programma Toekomstgerichte Wijk gelanceerd onder de vlag van TKI Bouw en Techniek. We spraken Sybren Steensma van Building Changes, penvoerder, over het programma. “Dit initiatief bouwt voort op de kennis en ervaring die we hebben opgedaan tijdens het programma Klimaatwerk in Uitvoering, dat liep van 2018 tot 2022. Met dit programma streven we ernaar om innovaties op het gebied van klimaatadaptatie en circulariteit standaard te integreren in reguliere Grond-, Weg-, en Waterbouw (GWW) projecten, waarbij samenwerking tussen gemeenten en aannemers centraal staat.”
Het realiseren van beleidsdoelen voor klimaatadaptatie en circulariteit brengt tal van technische uitdagingen met zich mee. Sybren benadrukt: “Hoewel er veel technologische oplossingen voorhanden zijn, strijden ze om dezelfde ruimte in de ondergrond. De uitdaging ligt dan ook in het maken van doordachte keuzes bij de toepassing ervan. Hierbij ontwikkelen we kennis, ervaring en tools die het proces zullen vergemakkelijken. De betrokkenheid van regionale aannemers is hierin belangrijk, aangezien zij vaak een beter begrip hebben van de ondergrond in die wijken dan de gemeente zelf – niet zo gek natuurlijk, zij werken er tenslotte al in.”
Volgens Maurits Dekker, programmamanager MMIP Klimaatadaptatie, natuurinclusief en omgevingsbewust bij TKI Bouw en Techniek, schuilt hier de kracht van Toekomstgerichte Wijk: “Met dit programma werken we aan een integrale aanpak om de openbare ruimte klimaatbestendig te maken. Waarbij we ons richten op de volledige beleidscyclus, van beleidsontwikkeling tot implementatie in ontwerp, inkoop/aanbesteding, uitvoering, beheer en onderhoud, tot monitoring. Hierdoor creëert het programma een motor voor een aanpak die we landelijk kunnen uitbreiden gericht op het stimuleren van de toepassing van innovatieve oplossingen in samenwerking met marktpartijen, kennisinstellingen en overheden.”
Wat staat er in 2024 te gebeuren?
Sybren: “In 2024 lanceert het programma een campagne gericht op GWW-aannemers om de impact van klimaatontwikkelingen te verkennen. We richten ons op trends zoals circulair werken, waterberging en emissieloos materieel, onderzoeken hoe aannemers hiermee moeten werken en welke zakelijke kansen zich voordoen. Er zijn hier al een aantal in het oog springende voorbeelden van koplopers die hier succesvol zijn. Natuurlijk hoeft op dit gebied niet elke aannemer nu al voorop te lopen, maar je moet wel zorgen dat je niet achterblijft.”
Het programma doet ook een oproep aan gemeenten om deel te nemen. “Gemeenten kunnen op verschillende manieren bijdragen, variërend van onderzoek en het opzetten van een MKB-kring met regionale aannemers tot deelname aan kennissessies om te leren van de resultaten van anderen.”
Sybren legt uit: “In het kader van onderzoek verschuift onze focus van technisch specialistisch naar procesmatig onderzoek. We streven naar de ontwikkeling van een Klimaatadaptatiemonitor om vast te stellen waar gemeenten staan op het gebied van klimaatadaptatie, hoe goed ze presteren en hoe we eventuele hiaten kunnen aanpakken. Ons doel is om kennis effectief in te zetten in processen en daadwerkelijk de klimaatdoelen te behalen.”
Op welke resultaten ben je trots?
“Een mooi resultaat vanuit 2023 zijn de onderzoeken naar de waterbergende weg, medegefinancierd vanuit RAAK. Deze resultaten worden in de loop van Q1 2023 gepubliceerd.”
Dat is echter niet het enige, voegt hij eraan toe. “We hebben onze inzichten over ontwikkelstappen binnen gemeentelijke organisaties gedeeld in de whitepaper ‘Ontwikkelen voor Duurzame GWW’. Hiermee hebben we een bijdrage geleverd aan de discussie over het vertalen van de KCI-doelstellingen van IenW (Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur) naar het gemeentelijk niveau.”
Sybren wijst erop dat gemeentelijke infrastructuur van groot belang is voor de algehele verduurzaming van het land. “Gemeentelijke infrastructuur kan vanuit landelijk perspectief soms ongrijpbaar lijken vanwege de grote variatie (342 gemeenten in Nederland). Echter, gezamenlijk beheren gemeenten het merendeel van de Nederlandse infrastructuur. Met de opbrengsten van Toekomstgerichte Wijk streven we ernaar meer inzicht te bieden in de gemeentelijke praktijk en zo bij te dragen aan het leren van elkaar, met name voor de gemeentes zelf.”
Welke veranderingen zie je gebeuren?
“Een belangrijke impact voor mij zit erin dat we de rol van de beheerder en aannemer meer en meer zijn gaan waarderen.” En dat is nodig, benadrukt Sybren: “Over die beheerder hoor je nog wel eens op bijeenkomsten: we hebben een mooie strategie maar de beheerder wil er niet in mee. Vaak is die beheerder dan niet betrokken geweest bij de totstandkoming van een strategie, maar krijgt hij wel achteraf te maken met allerlei onvolkomenheden daarin. Dan is er bijvoorbeeld ontoereikend budget voor het onderhoud, maar wordt de beheerder wel aangesproken op het falen ervan.”
Sybren legt verder uit: “Gelukkig wordt beheer steeds vaker integraal benaderd. Bijvoorbeeld, veel gemeentes hebben al een omvangrijke lijst van projecten voor de komende jaren, zoals het vervangen van kilometers riool. In plaats van losse pilotprojecten voor klimaatadaptatie toe te voegen, is het beter om integraal te kijken welke maatregelen standaard kunnen worden opgenomen in de bestaande rioolopgave. Als niemand de beheerder hierin ondersteunt, is het begrijpelijk dat het niet goed uitpakt. En dit is precies waar de nadruk op ligt in de tools die we nu introduceren.”
De volgende stap
“De integrale aanpak van Toekomstgerichte Wijk wordt positief ontvangen door de markt”, stelt Maurits Dekker. “Onze ambitie is dan ook om dit programma uit te breiden, zowel geografisch over meerdere regio’s in het land als inhoudelijk door de integrale aanpak van Building Changes toe te passen op diverse andere onderwerpen die gekoppeld zijn aan het MMIP Klimaatadaptatie, natuurinclusief en omgevingsbewust bouwen van TKI Bouw en Techniek.”
