Auteur: communicatie@tki-bouwentechniek.nl

Samenwerken aan de inzet van AI voor levensduurverlenging

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Nieuws.

Op 18 februari 2025 is een groep koplopers rondom artificiële intelligentie (AI), afkomstig uit de markt, kennisinstellingen en de overheid, samengekomen om zich te buigen over de vraag: hoe kunnen we de toepassing van AI versnellen voor levensduurverlenging in de gebouwde omgeving?

De sessie werd georganiseerd door TKI Bouw en Techniek in samenwerking met de werkgroep Gebouwde Omgeving van de AIC4NL (voorheen NL AI Coalitie).

Tijdens de sessie passeerden tientallen praktijkvoorbeelden de revue waarin AI nu al wordt ingezet voor het versterken, verduurzamen en verbeteren van bestaande woningen, utiliteitsgebouwen en civiele infrastructuur. Denk hierbij aan geautomatiseerde weginspectie, het toetsen van bouwconcepten aan wet- en regelgeving, en het voorspellen van onderhoud aan gebouwen.

Naast het verkennen van bestaande toepassingen is ook onderzocht hoe AI breder en effectiever kan worden ingezet. Belangrijke aandachtspunten zijn onder andere het continu testen van AI-modellen op kwaliteit, het vergroten van de urgentie rondom het gebruik van AI in de sector, en het ontwikkelen van vaardigheden bij professionals om AI te gebruiken en beoordelen. Tot slot is vastgesteld dat er een grotere behoefte is om actief goede voorbeelden met elkaar te delen.

Met deze sessie is een mooie eerste stap gezet naar het opbouwen van een sterk AI ecosysteem voor de sector. Samen met de koplopers in dit systeem willen we de ontwikkeling en toepassing van AI meer gaan toepassen in lopende innovatieprogramma’s, waar nodig nieuwe programma’s opzetten en inspirerende voorbeelden delen.

Wil je meer weten over de inzet van AI voor levensduurverlenging? Download onze position paper ‘Artificiële Intelligentie voor Levensduurverlenging’

Circulaire Installaties van start!

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Nieuws.

Het innovatieprogramma ‘Circulaire Installaties’ heeft groen licht gekregen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voor een subsidie uit de MOOI-2024 regeling Gebouwde Omgeving. Het programma gaat per direct van start en loopt tot juni 2027. In het programma gaat een consortium samenwerken aan de ontwikkeling van circulaire klimaatinstallaties, met als doel de milieu-impact van deze installaties flink te verminderen.

Waarom dit project?

Huidige klimaatinstallaties verbruiken veel energie en grondstoffen, wat een aanzienlijke belasting vormt voor het milieu. Gezien de schaarste aan grondstoffen en de urgentie om de klimaatdoelen van 2050 te behalen, is er noodzaak om de energie- als de materiaalprestaties van klimaatinstallaties te verbeteren.

Dit programma richt zich op de ontwikkeling van circulaire klimaatinstallaties die de milieu-impact drastisch verlagen. Dit wordt bereikt door innovatieve renovatieconcepten te ontwikkelen, circulaire oplossingen te testen en deze op grotere schaal te implementeren.

Wat levert het project op?

In het programma worden drie gevalideerde concepten voor circulaire installaties en zeven geoptimaliseerde circulaire producten ontwikkeld, die op de markt beschikbaar komen. Daarnaast worden drie goedgekeurde alternatieve businessmodellen en productieketens voor circulaire installaties gerealiseerd. Ook wordt een open dataplatform gelanceerd om de milieu-impact van de installaties nauwkeurig te meten.

Door hergebruik van materialen worden zowel de initiële investeringskosten voor grondstoffen als de lange-termijnkosten verlaagd, wat installatiebedrijven aanzienlijke besparingen oplevert. Dit bevordert de versnelde adoptie van circulaire installaties.

Op de lange termijn kunnen circulaire installatietechnieken de milieu-impact van klimaatinstallaties met maar liefst 78% verminderen. Dit versterkt niet alleen de circulaire economie, maar verhoogt ook de concurrentiekracht van de Nederlandse installatiebranche.

Wie doet er mee?

Het programma wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit:

Bonarius Techniek B.V., Building Changes B.V., Hoppenbrouwers Techniek B.V., Inside Out Technologies, Itho Daalderop B.V., LBP|SIGHT, REWIND fans en electronics B.V., Schneider Electric the Netherlands B.V., SPIE Building Solutions B.V., Squarewise Transitions B.V., Stichting Dutch Green Building Council, Stichting Hogeschool Utrecht, Stichting MRPI, Technische Universiteit Delft, TNO, TVVL, Wasco en W/E Adviseurs.

Daarnaast ondersteunen Bo-ex, De Alliantie, Circonnect en Zehnder het project als steunverklaarders. Zij stellen enkele locaties of delen daarvan beschikbaar voor tests in living labs.

De partners worden bijgestaan door een klankbordgroep met vertegenwoordigers van: Achmea Real Estate, BNA, Inbo, LUKA, TBI, Techniek Nederland, Technische Unie, TKI Bouw en Techniek, TKI Urban Energy en Van Dillen Bouwgroep. Deze groep brengt inzichten vanuit diverse stakeholders in en draagt de projectresultaten uit binnen hun netwerk.

Voor meer informatie kan contact opgenomen worden Wim van de Poel, wim.vanderpoel@tno.nl (penvoerder namens het consortium).

Artificiële intelligentie in de gebouwde omgeving: inzicht in de kansen voor levensduurverlenging

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Nieuws.

Hoe wordt AI toegepast voor levensduurverlenging van de gebouwde omgeving? Bij welke oplossingsrichtingen is AI mogelijk een hulpmiddel? Wat gebeurt er al in de praktijk op het gebied van AI? Volgend op de position paper over Artificiele intelligentie en Levensduurverlenging heeft TKI Bouw en Techniek een onderzoek uitgevoerd onder marktpartijen, overheden, samenwerkingsverbanden en onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Hiermee hebben we inzicht gekregen in het gebruik van AI rond levensduurverlenging.

Het versterken, verbeteren en verduurzamen van bestaande woningen, utiliteitsgebouwen en civiele infrastructuur in Nederland is een grote en complexe opgave. Levensduurverlenging is hiervoor van belang. De huidige kennis, kunde en capaciteit in de sector zijn hiervoor onvoldoende. Dit vraagt om innovaties die leiden tot een schaalsprong in productiviteit. Artificiële Intelligentie (AI) is hierbinnen een belangrijke ontwikkeling.

Status en impact van AI in de sector

Binnen betrokken partijen wordt al veel onderzocht en geëxperimenteerd met AI (47%). Veel organisaties passen het ook al toe (41%). Het toepassen vindt daarbij iets meer plaats bij marktpartijen (28%) en kennisinstellingen (22%) dan bij overheden (18%).

Bijna alle respondenten denken dat AI impact gaat hebben op de opgave. 51% van de respondenten denkt dat het enige impact gaat hebben en 43% van de respondenten zelfs veel impact.

Diverse kansen AI voor Levensduurverlenging

Kansen voor het toepassen van AI worden vooral gezien op het gebied van het verkrijgen van beter inzicht in de opgave. AI inzetten voor betere kennisdeling en samenwerking wordt eveneens als kansrijk gezien, net als het gebruik van AI voor meer seriematig werken en industrialisatie.

Concrete voorbeelden van kansen die worden gezien zijn onder andere:

  • Het Inschatten levensduur op basis van daadwerkelijk gebruik van infra en gebouwen
  • Het ‘bevragen van de archiefkast’ door (historische) documentatie in een model ingeladen wordt en kan worden geanalyseerd
  • Productiviteitsverhoging door virtuele assistentie door bijvoorbeeld het automatiseren van terugkerende tijdrovende taken of ondersteunen bij beoordeling van inspecties.

Belemmeringen voor AI en noodzaak tot samen innoveren en leren

Naast kansen worden door respondenten ook belemmeringen gezien voor het grootschalig toepassen van AI binnen hun organisatie. Als drie grootste belemmeringen worden beperkte kennis over AI (20%), de kwaliteit van data (19%) en veiligheid en ethische dilemma’s (16% genoemd).

Met alleen het ontwikkelen van AI oplossingen zijn we er dus niet, ook de sector heeft nog stappen te zetten in het gezamenlijk aan de slag gaan met AI. Zo wordt ook het verhogen van het kennisniveau als een opgave te zien. Ook het investeren in generieke randvoorwaarden en beleid vragen om een samenwerking.

Samen aan de slag!

Kortom, in de praktijk gebeurt al veel, kansen zijn er legio, maar uitdagingen worden ook gezien. Werk aan de winkel dus! Het publiceren van de Position Paper Artificiële Intelligentie voor Levensduurverlenging en het daaruit volgende onderzoek zijn niet het eindpunt, maar het begin. Dit jaar gaat TKI Bouw en Techniek verder met AI voor de ontwerp- bouw- en technieksector. Wil je op de hoogte worden gehouden? Schrijf je dan hier in voor de nieuwsbrief of neem contact op met Bart Brink of Anouk Bolsenbroek.

 

SEB Programmalijn Prefab: nieuwe uitvraag voor innovatieve prefab woningbouwconcepten

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Nieuws, Schoon en Emissieloos Bouwen nieuws.


Vanuit SEB (Schoon en Emissieloos Bouwen) Programmalijn Prefab


Schoon en emissieloos bouwen, dat kan én is noodzakelijk om de woningbouwproductie en de aanleg van infrastructuur op snelheid te houden en tegelijkertijd bij te dragen aan een gezondere leefomgeving. Reductie van stikstofemissie op bouwplaatsen door schoon en emissieloos bouwtransport en -materieel te gebruiken, helpt om projecten sneller te laten plaatsvinden. Ook prefabricage kan fors bijdragen aan het verminderen van uitstoot op bouwplaatsen, zowel van stikstof, CO2 als fijnstof.

De Programmalijn Prefab stimuleert innovaties voor prefab woningbouwconcepten die emissiereductie op bouwplaatsen bewerkstelligen. Wil jij jouw prefab woningbouwconcept doorontwikkelen? Houd dan de nieuwe uitvraag voor innovatieprojecten in de gaten, die we 4 maart 2025 publiceren.

Wat kan je verwachten van de Programmalijn Prefab?

Innovatieprojecten kunnen een subsidiebijdrage tussen € 150k en € 750k ontvangen voor het doorontwikkelen van prefab woningbouwconcepten voor zowel nieuwbouw als voor bestaande bouw. Het programma stimuleert kennisdeling met opdrachtgevers en consortia die met soortgelijke ontwikkelingen bezig zijn. Als deelnemer krijg je dus inzicht in kansen en belemmeringen voor opschaling van innovaties, bijvoorbeeld om bouwprojecten sneller doorgang te laten vinden.

Wat zijn de voorwaarden?

De voorwaarden worden uitgebreid beschreven in de uitvraag , maar we geven vast een kort overzicht:

  • Voorstellen moeten betrekking hebben op innovaties die kosteneffectief bijdragen aan emissiereductie van bouwmaterieel en transport rond de bouwplaats.
  • Er is sprake van samenwerking met relevante partners in een projectconsortium, mogelijk ook met betrokkenheid van (potentiële) opdrachtgevers, om het gemeenschappelijke doel te realiseren en structureel te verankeren in de ketensamenwerking.
  • De innovatie is schaalbaar; er wordt daarom gekeken naar de impact van de innovatie en de mogelijkheden voor brede implementatie in de markt.
  • Voor de bepaling van de emissiereductie door maatregelen in het bouwproces wordt binnen het programma de Bouwemissietool toegepast (nl).
  • Deelnemende consortia moeten op kwartaalbasis een inhoudelijke en financiële voortgangsrapportage aanleveren en aan het einde van het innovatieproject een eindrapportage.

Wat zijn voorbeelden van innovaties?

De Programmalijn Prefab stimuleert procesmaatregelen om emissies als gevolg van bouwlogistiek en materieelinzet te reduceren met prefab woningbouwconcepten. Procesmaatregelen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op optimalisatie van logistieke concepten en assemblage- en ontmantelingsprocessen op de bouwplaats. Aanpassing van het fabricageproces, toepassing van lichtere (biobased) materialen en digitalisering om emissiereductie met ketenpartners te bewerkstelligen, vallen daar ook onder.

Lopende en afgeronde innovatieprojecten zijn te vinden op de programmapagina op de website van TKI Bouw en Techniek.

Wat is de planning?

De planning is op hoofdlijnen als volgt (onder enig voorbehoud):

  • Publicatie uitvraag –4 maart 2025
  • Indieneninnovatievoorstel – 9 mei 2025, 12:00 uur
  • Bekendmaking selectie – 20 juni 2025
  • Start van gehonoreerde projecten – 1 juli 2025
  • Looptijd projecten – tot uiterlijk 31 december 2026

Meedoen?

We communiceren over deze uitvraag via de kanalen van TKI Bouw en Techniek. Houd dus de nieuwsbrief, website en LinkedIn-pagina van TKI Bouw en Techniek in de gaten.

Inschrijven voor de nieuwsbrief kan via de website van TKI Bouw en Techniek.

Over Schoon en Emissieloos Bouwen en de Programmalijn Prefab

Met het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (https://www.opwegnaarseb.nl/) werkt de Bouw- en Technieksector samen aan één aanpak om bouw-, onderhouds- en sloopprojecten schoner uit te voeren. Doelen en ambities zijn opgesteld voor emissiereductie van stikstof, CO2 en fijnstof door bouwmaterieel: mobiele werktuigen, voertuigen en vaartuigen.

Binnen SEB werken Topsector Logistiek, digiGO, TNO en TKI Bouw en Techniek samen in het Kennis-, Opschaling- en Praktijkervaringsprogramma (KOP-programma) aan procesmaatregelen. Daarbij gaat het om de ontwikkeling en toepassing van kosteneffectieve concepten voor emissiereductie door bouwmaterieel. Denk daarbij aan off-site (prefab) productie, digitalisering, ketenregie en bouwhubs. De te publiceren uitvraag biedt de mogelijkheid om dergelijke concepten door te ontwikkelen voor brede en snelle toepassing.

TNO en TKI Bouw en Techniek doen dit samen binnen de Programmalijn Prefab. Dat programma is een vervolg op het programma Emissieloos Bouwen dat in de periode 2021-2023 is uitgevoerd. Samen hebben de programma’s tot nu toe geresulteerd in 30 projecten waarin meer dan 125 organisaties participeren. Het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening is verantwoordelijk voor de Programmalijn Prefab en financiert het programma.

Meer weten?

Neem contact op met prefab@tkibt.nl

Regionale kennis en innovatie voor landelijke impact

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Nieuws.

TKI Bouw en Techniek en vier regionale hubs BouwLab R&Do, BuildinG, Pioneering en SPARK Campus intensiveren de samenwerking om innovatie in de bouw-, infra- en technieksector te versnellen. We zetten gezamenlijk in op het verhogen van de arbeidsproductiviteit en willen de versnippering in de ontwikkeling en opschaling van innovaties tegengaan. Samen werken we aan een schaalsprong om de uitdagingen in de gebouwde omgeving tijdig en effectief aan te pakken.

Lees meer, hier: Regionale kennis en innovatie voor landelijke impact (.pdf)

Productiviteit keer drie: zes bouwstenen voor een schaalsprong

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Levensduurverlenging.

Dit is het laatste artikel uit een serie van drie, waarin we de voortgang van de missie Levensduurverlenging bespreken. In de eerdere artikelen hebben we de voortgang van de missie en drie belangrijke inzichten over systeembelemmeringen besproken. Maar hoe gaan we hiermee verder?

Op dit moment zien we vanuit TKI Bouw en Techniek zes belangrijke oplossingsrichtingen voor het maken van een schaalsprong in productiviteit en emissiereductie:

  • Artificiële intelligentie
  • Digital Twins
  • Voorspelbare bouwstromen
  • Innovaties in contracten
  • Industrialisatie en robotisering
  • Innovaties in bouwconcepten en materialen

Deze oplossingsrichtingen zorgen voor de benodigde schaalsprong in productiviteit, maatschappelijk impact en reductie van emissies. Daarmee draagt de missie Levensduurverlenging bij aan een CO2 vrije toekomstbestendige gebouwde omgeving.

* Economische impact op basis van aantal objecten x gemiddelde investering per object. Voor nadere onderbouwing zie MMIP Levensduurverlenging.

Artificiële intelligentie (AI)

AI is misschien niet nieuw, maar door recente ontwikkelingen in generatieve AI is het nu veel toegankelijker voor een breder publiek. AI biedt enorme kansen voor de levensduurverlenging van gebouwen en infrastructuur, mits dit verantwoord wordt gebruikt. Bijvoorbeeld door op grote schaal de status van bestaande objecten te analyseren of door te ondersteunen in de prioritering van verduurzaming, versterking of verbetering binnen een portfolio.

Via TKI Bouw en Techniek hebben we over de rol van AI voor levensduurverlenging de afgelopen maanden verschillende papers  gepubliceerd en zijn we met de sector hierover in gesprek gegaan. Komende maanden werken we aan een programma om samen te werken aan de kansen, kennis en kader van AI voor levensduurverlenging.

Eén belangrijke randvoorwaarde voor AI (en tevens digital twins) is betrouwbare en veilige data. Het is daarom belangrijk dat we werken met open standaarden en data op een veilige manier kunnen delen. Dit wordt ondersteund door het Bestuursakkoord Digitalisering Gebouwde Omgeving , dat in oktober 2024 mede door TKI Bouw en Techniek is ondertekend. Deze afspraken zijn cruciaal voor de voortgang van de missie Levensduurverlenging.

Digital twins

Digital twins zijn digitale replica’s van fysieke situaties, die ons kunnen helpen bij het nemen van betere beslissingen over renovaties en ingrepen in bestaande gebouwen. De afgelopen jaren is de markt voor digital twins flink gegroeid. Het creëren van deze digitale kopieën gaat nu sneller, en ze worden steeds slimmer. Waar het eerst alleen ging om beschrijvingen en analyses, kunnen digital twins nu ook voorspellingen doen. Via programma’s als Toekomstbestendige Leefomgeving  en Dutch Metropolitan Innovations  wordt samengewerkt aan concrete oplossingen en de daarbij noodzakelijke voorwaarden. Ook samenwerkingsverbanden zoals Brains4Buildings en Fieldlab Camino  werken aan de ontwikkeling van digital twins voor gebouwen en infrastructuur. Nederland neemt hierin een leidende rol, wat ook is gebleken uit internationale bijeenkomsten.

Voorspelbare bouwstromen

Vanuit de sector wordt steeds vaker gevraagd om meer voorspelbare bouwstromen. Dit maakt het mogelijk om bestaande productiecapaciteit beter te plannen en maken investeringen in schaalbare innovaties en productiemiddelen rendabel. Dit resulteert in lagere kosten, hogere snelheid en bevordert de groei van zowel kapitaal- als arbeidsproductiviteit. Programma’s zoals Verbouwstromen en Samenwerking beheerorganisaties Noord-Hollandse bruggen en viaducten (SSRV)  werken hiervoor aan het slim clusteren van vraag en het ontwikkelen van de daarvoor benodigde sociale innovaties.

Innovaties in contracten

In het verlengde van voorspelbare bouwstromen zijn ook innovaties in contractvormen nodig. Aangezien een groot deel van de opgave publieke bouwwerken betreft, speelt de manier waarop we omgaan met aanbestedingen een belangrijke rol in het verhogen van de productiviteit. Bij veel versnippering en diversiteit kan dit echter ook vertraging veroorzaken.  Daarvoor is het nodig om meer in te zetten op relatief onbekende contractvormen zoals innovatie partnerschappen of het benutten van ruimte in de regelgeving om met meerdere beheerders samen aan te besteden. De aangekondigde herziening  van de Europese aanbestedingsregels  biedt kansen om deze werkwijzen beter af te stemmen op de praktijk.

Industrialisatie en robotisering

Voor een echte schaalsprong zijn industrialisatie en robotisering onmisbaar. In combinatie met digitalisering en voorspelbare bouwstromen kunnen innovaties in productieprocessen de versnelling bevorderen en zorgen voor een efficiënter gebruik van de schaarse arbeidscapaciteit. Het programma ‘Innovatie en opschaling woningbouw’ en het innovatieprogramma onderwijshuisvesting (IPOHV)   zetten hier sterk op in. Daarnaast is industrialisatie een van de doorsnijdende thema’s binnen het Nationaal Groeifonds programma Toekomstbestendig Leefomgeving . Deze processen leiden niet alleen tot efficiëntere productie, maar ook tot nieuwe businessmodellen en innovatieve samenwerkingsvormen in de keten.

Innovaties in bouwconcepten en materialen

Tot slot zijn er naast digitale, sociale en proces innovaties ook technische innovaties nodig in bouwconcepten en materialen. Dit varieert van versterkingstechnieken voor bruggen en verjongingscrème voor asfalt om de levensduur te verlengen, tot innovatieve gevelconcepten voor renovatie die een balans bieden tussen gezondheid, comfort en emissies.

Binnen het werkpakket levensduurverlenging van het infraconsortium van Toekomstbestendige leefomgeving worden bijvoorbeeld nieuwe ontwerpen en werkwijzen ontwikkeld en getest die het mogelijk maken om infrastructuur langer operationeel te houden.

Naast de behoefte aan nieuwe oplossingen die emissies verminderen, klimaatadaptief en circulair zijn, ligt er ook een grote uitdaging in het bieden van voldoende experimenteerruimte en het zorgen dat innovatieve oplossingen op grote schaal worden uitgerold en toegepast. In de programma’s die voortkomen uit de missie Levensduurverlenging is dit altijd een belangrijk aandachtspunt, om te voorkomen dat we na de eerste pilot stilvallen.

Samen aan de slag!

In de innovatieprogramma’s die voortkomen uit deze missie werken we aan de bovenstaande zes oplossingsrichtingen. We krijgen steeds beter inzicht in hoe we de benodigde schaalsprong kunnen maken. Heb jij ideeën of wil je bijdragen aan een van deze richtingen? Of mis je wellicht een belangrijke oplossingsrichting? Neem dan contact op met Anouk (anouk@tkibt.nl) of Bart (bart@tkibt.nl).

Belemmeringen voor levensduurverlenging

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Levensduurverlenging.

Dit is het tweede artikel uit een serie van drie, waarin we de belangrijkste lessen en vooruitgangen delen van de missie Levensduurverlenging. In dit deel duiken we dieper in drie belangrijke belemmeringen: huidige werkwijze in de sector, het ontbreken van een passende sectorinrichting voor levensduurverlenging en het feit dat missiegedreven innoveren nog relatief nieuw is. 

Het eerste artikel in deze drieluik nog niet gelezen? Lees deze hier!

Huidige werkwijze leidt tot onvoldoende schaalbare innovaties

In ons vorige artikel benadrukten we de urgentie van de opgave en de noodzaak om te versnellen. We moeten een schaalsprong maken van factor drie om de ambitieuze doelen voor een toegankelijke, gezonde en duurzame gebouwde omgeving in 2030 en 2050 te behalen. Maar de productiviteit blijft achter en het uitstromen van ervaren medewerkers vertraagt ons proces. Dit is niet alleen een uitdaging, maar ook een kans om het anders aan te pakken. 

De bouwsector werkt traditioneel projectmatig, wat betekent dat innovaties vaak lokaal blijven en geen brede impact hebben. Dit zorgt ervoor dat we geen schaalvoordelen behalen en niet de levensduurverlenging realiseren die we zo hard nodig hebben. Als we niet versnellen, dreigen we vast te lopen! We moeten nu actie ondernemen: bruggen kunnen onbruikbaar worden, woningen onveilig door funderingsschade, en we zullen niet bijdragen aan de benodigde emissiereducties om klimaatverandering tegen te gaan. 

Daarom moeten we samen de handen ineenslaan: overheid, markt, kennisinstellingen en de hele sector. Laten we inzetten op schaalbare digitale technologieën zoals digital twins en artificiële intelligentie. Laten we werken aan meer uniforme en voorspelbare bouwstromen. Dit maakt namelijk investeringen in en toepassen van industriële werkwijzen en oplossingen op grotere schaal mogelijk. 

 

Levensduurverlenging: een nieuwe benadering  

Levensduurverlenging is een relatief nieuwe benadering, maar noodzakelijk om de schaarste aan grondstoffen, emissiereductie en het aflopen van de technische levensduur van veel gebouwen en infrastructuur aan te pakken. De sector is traditioneel gericht op nieuwbouw en onderhoud, wat zichtbaar is in de expertise van de professionals en de manier waarop organisaties zijn ingericht. Echter, voor levensduurverlenging zijn andere kennis, kunde, systemen en processen nodig.  

Het ingrijpen in bestaande gebouwen en infrastructuur is daarbij ook nog eens context specifiek, omdat de historie van elk object invloed heeft op de aanpak en oplossingen. Bovendien moeten gebouwen tijdens renovaties zo goed mogelijk beschikbaar blijven voor bewoners en gebruikers. 

Levensduurverlenging als nieuwe benadering vraagt dan ook om diverse technische, proces en sociale innovaties. Deze innovaties dienen belemmeringen voor levensduurverlenging weg te nemen. In onze missie hebben we deze ingedeeld in vier innovatie lenzen: (1) Inzicht en vooruitzicht, (2) Maatregelen en technieken, (3) Programmatische aanpak, (4) Kennis ontsluiten en opschalen.

Missiegedreven innoveren moeten we nog leren

Binnen de bestaande bouw komen verschillende vraagstukken samen, zoals verduurzaming, klimaatverandering, funderingsschade en veranderende eisen van gebruikers. De gebouwde omgeving is bovendien een systeem dat andere sectoren, zoals zorg, industrie en logistiek, mogelijk maakt.

Toch blijft het onduidelijk wat er precies nodig is om deze uitdagingen aan te pakken en hoe dat het beste kan worden gerealiseerd. Alleen door te experimenteren en te leren van praktijkervaringen kunnen we ontdekken welke interventies echt impact maken.

Levensduurverlenging is een complexe maatschappelijke en economische uitdaging die naadloos aansluit bij de missiegedreven innovatiemethodiek. Deze aanpak plaatst een complexe maatschappelijke opgave centraal en stimuleert overheden, marktpartijen, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties om intensief samen te werken, continu te leren en zich aan te passen.

Binnen de missie levensduurverlenging fungeert TKI Bouw en Techniek als een neutraal platform dat deze innovatieaanpak faciliteert en helpt om belemmeringen te doorbreken.

Missiegedreven innoveren is nog relatief nieuw voor de ontwerp-, bouw- en technieksector. We zijn gewend te innoveren binnen het kader van specifieke projecten en opdrachtgevers. Missiegedreven innoveren werkt echter met andere spelregels, gericht op gelijkwaardigheid en samenwerking voor een gemeenschappelijk doel.

Deze werkwijze is ook nieuw voor veel betrokkenen, zoals ministeries, beheerders en marktpartijen. Het vraagt tijd en energie om van een missie naar concrete programma’s te komen waarin consortia samenwerken aan specifieke deelopgaven. Het ontwikkelen van financieringsinstrumenten zoals passende subsidies en het werken in consortia vraagt om flexibele spelregels die enerzijds passen bij de werkwijze van missiegedreven innoveren, anderzijds aansluiten bij de werkwijze in de sector.

Toch, door volharding en samenwerking met belangrijke partners binnen en buiten de sector, maken we stappen vooruit. Het vertrouwen in de missiegedreven aanpak groeit, en daarmee komen we dichter bij het realiseren van de innovaties die nodig zijn voor de levensduurverlenging van de gebouwde omgeving. Ook krijgen we steeds meer zicht op potentiële oplossingsrichtingen voor de opgave, dit bespreken we in het laatste artikel van deze reeks.

Wil je meer weten over de missie of de programma’s, neem dan contact op met Bart Brink (bart@tkibt.nl) en/of Anouk Bolsenbroek (anouk@tkibt.nl).

Levensduurverlenging van de gebouwde omgeving: grote stappen in 2024, groeiende impact in 2025

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in Levensduurverlenging.

De missie Levensduurverlenging gebouwde omgeving gaat over een maatschappelijke opgave die ons allemaal raakt. Het doel? Het versterken, verduurzamen en verbeteren van bestaande woningen, utiliteitsgebouwen en civiele infrastructuur. Zo zorgen we ervoor dat deze gebouwde objecten niet alleen hun technische levensduur overstijgen, maar ook toekomstbestendig en optimaal inzetbaar blijven. En dit is geen kleine opgave: we hebben het over 8 miljoen woningen, 1 miljoen gebouwen, 87.000 kunstwerken en ongeveer 500.000 vierkante kilometer aan wegverhardingen die we moeten aanpakken.

Dit vraagt niet alleen om een enorme inzet van onze sector, maar ook om een schaalsprong in onze manier van werken – onze productiviteit moet verdrievoudigen. Want de arbeidsproductiviteit stijgt op dit moment maar langzaam, de uitstroom van kennis en ervaring neemt toe en tegelijkertijd blijft de adoptie van digitale technologie achter bij andere sectoren. Dit terwijl digitalisering juist enorme kansen biedt om de productiviteit aanzienlijk te verhogen.  Dit zijn grote maatschappelijke en sectorale vraagstukken die we samen moeten oplossen. Als katalysator voor schaalbare innovaties initieert en begeleidt het missieteam van TKI Bouw en Techniek programma’s waarin markt, kennis en overheid samenwerken. Zo versnellen we innovaties die nodig zijn om deze uitdaging aan te pakken.

In dit artikel, het eerste in een reeks van drie, blikken we terug op de belangrijke stappen die we hiervoor in 2024 hebben gezet en delen we onze doelen voor 2025.

2024: De eerste grote stappen

In 2024 hebben we als sector goede vooruitgang geboekt. We hebben met verschillende partners gewerkt aan concrete oplossingen die de gebouwde omgeving sterker, duurzamer en toekomstbestendiger maken.

Woningbouw:

  • Versterken: We hebben de funderingsproblematiek onder de loep genomen. De conclusie was helder: de sector heeft onvoldoende capaciteit om de huidige funderingsuitdagingen op te lossen. Dit is voor ons de basis om de samenwerking tussen de bouwsector, gebouweigenaren en kennisinstellingen te versterken in het zoeken naar innovatieve en schaalbare oplossingen.
  • Verduurzamen: In het programma Verbouwstromen hebben we samengewerkt aan het versnellen van de verduurzaming van de woningbouw. Door de vraag beter te clusteren, kunnen we bouwstromen voorspelbaarder maken. Dit helpt ons om de verduurzamingsprojecten sneller en efficiënter uit te voeren, wat weer bijdraagt aan de vermindering van de CO2-uitstoot.
  • Verbeteren: Tijdens de Woontop is het nieuwe innovatie- en opschalingsprogramma voor woningbouw gepresenteerd. Dit programma kijkt ook naar schaalbare innovaties die bestaande woningen beter benutten en hun levensduur verlengen – precies waar onze missie om draait.

Utiliteitsbouw:

  • Verduurzaming: Samen met het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en Invest-NL hebben we gewerkt aan het versnellen van de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed . We organiseerden een sessie waarin we de belemmeringen voor opschaling in beeld brachten. Daarnaast zijn concrete innovaties ontwikkeld in programma’s als Brains4Buildings, dat helpt om data uit gebouwen beter te benutten voor een duurzamer en comfortabeler gebruik.
  • Verbeteren: We zijn actief betrokken geraakt bij het innovatieprogramma voor onderwijshuisvesting. We zorgen voor het inbrengen van innovaties uit de bredere sector. Belangrijke thema’s in dit programma zijn onder andere de inzet van parametrisch werken en industrialisatie.

Civiele infrastructuur: 

  • Versterken: We hebben de eerste stappen gezet richting een programma voor de versterking van bruggen en viaducten. Ook het Nationaal Groeifonds-programma Toekomstbestendig Leefomgeving heeft belangrijke vooruitgangen geboekt, zoals bij de levensduurverlenging van kademuren.
  • Verduurzamen: Binnen het verduurzamen van wegverhardingen hebben we eerste stappen gezet richting een programma om beter inzicht in de staat van bestaande wegverhardingen te verkrijgen. Dit biedt de basis voor slimmer onderhoud en verlenging van de levensduur van onze infrastructuur.

Digitalisering:

Digitalisering speelt een sleutelrol in deze missie. We hebben de rol van artificiële intelligentie en digital twins verder verkend en gepromoot. Een van de resultaten was de publicatie van de Position Paper AI en Levensduurverlenging. Hieruit bleek een grote behoefte aan meer samenwerking en kennisdeling om artificiële intelligentie succesvol toe te passen en de gebouwde omgeving te verduurzamen en te versterken.

De “twin transitie”: de overgang naar een duurzame economie gaat samen met de overgang naar een digitale economie.

 Wat hebben we geleerd?

2024 was een jaar van waardevolle leerervaringen. De geboekte vooruitgang is bemoedigd, maar toch blijven er uitdagingen: de adoptie van digitale technologie blijft achter, en er is meer samenwerking nodig binnen de keten om schaalbare innovaties te realiseren.

In het tweede deel van deze reeks zullen we dieper ingaan op de belemmeringen die we zijn tegengekomen, en in deel drie bespreken we de oplossingsrichtingen die we hiervoor hebben geïdentificeerd.

Wat staat er te wachten in 2025?

In 2025 bouwen we verder op de successen van 2024. Waar in 2024 we ons vooral gericht hebben op het initiëren van nieuwe programma’s, willen we in 2025 ons vooral richten op de uitvoering van programma’s. Dit om te komen tot concrete, schaalbare innovaties die bijdragen aan de opgaven waar we voor staan. De programma’s Verbouwstromen en Toekomstbestendige Leefomgeving zullen in 2025 diverse innovaties opleveren die de verduurzaming van de gebouwde omgeving versnellen.

Daarnaast zullen de publiek-private samenwerkingen (PPS) middelen via TKI Bouw en Techniek een nog grotere rol gaan spelen. We verwachten dat begin 2025 een aantal consortia gaan starten en publiceren binnenkort de 2025 regeling waar nieuwe voorstellen voor de PPS-middelen kunnen worden ingediend.

Dit artikel is de eerste stap in een reeks die we begin 2025 delen om jou, als professional in de sector, bij de missie te betrekken. Samen kunnen we deze uitdaging aan en werken aan een duurzamer, sterker Nederland. We kijken ernaar uit om in 2025 met jou samen te werken aan een toekomstbestendige gebouwde omgeving. Wil je meer weten over de missie of de programma’s, neem dan contact op met Bart Brink (bart@tkibt.nl) en/of Anouk Bolsenbroek (anouk@tkibt.nl).

Van nieuwe woningtypen tot standaardisering in de hele keten

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in SEB - PP.

Voor 2030 zijn meer dan een miljoen nieuwe woningen nodig. VolkerWessels wil in 2030 emissievrij woningen industrieel bouwen door te werken vanuit bouwhubs, emissieloze bouwplaatsen, kiezen voor duurzame materialen en het toepassen van materialenpaspoorten in projecten. We bouwen nu 220 woningen industrieel en willen opschalen naar 2.000 appartementen en woningen.  

Doel van het innovatieproject

  1. Het ontwikkelen van 13 nieuwe typen (kleine) appartementen en woningen die industrieel geproduceerd kunnen worden (die nu traditioneel worden gebouwd) en die volledig bestaan uit prefab elementen die in één dag en met enkel droge verbinden in een hijsbeweging plug-and-play worden gemonteerd. 
  2. Het vergroten van de productiecapaciteit middels het automatiseren en robotiseren van de benodigde productielijnen om 2.000 eenheden per jaar te produceren. 
  3. Bouwlogistiek verder verbeteren.
  4. Kennisontwikkeling en –deling (intern en rest van bouwend Nederland) over opschalen van de industriële productie, bouwlogistiek, emissieloze hub en bouwplaats inclusief de coördinatie door de hele keten.  

Korte omschrijving van de activiteiten

Activiteiten in het kort: projectmanagement (inclusief interne en externe disseminatie), engineering wooneenheden, industrialiseren productieprocessen en realiseren (industrieel prefab bouwen, logistiek, hub, bouwplaats).  

Penvoerder is VolkerWessels Industriële Bouw & Bouwtoelevering B.V.: de groep van bedrijven binnen VolkerWessels die industriële woningen ontwerpt, produceert en bouwt (zowel in beton als in hout). Samen beheren de bedrijven binnen IBBT de hele keten, van projectontwikkeling tot realisatie: MorgenWonen (conceptbeheerder, ontwikkelaar en aannemer), Westo Prefab Betonsystemen (producent kant en klaar prefab betonelementen incl. kozijnen, kabels, leidingen, etc. die droog gemonteerd kunnen worden), VolkerWessels Materieel & Logistiek (logistieke ketenregisseur inclusief emissieloze bouwhub en bouwplaats), Homij Duurzame Energie Concepten (producent prefab installatiekasten (warmtepomp, WTW, etc.) die in één hijsbeweging geplaatst kunnen worden), De Mors/myCuby (producent prefab sanitaire ruimtes die in één hijsbeweging geplaatst kunnen worden)). Daarnaast is De Groot Vroomshoop, Reinaerdt Deuren en Aveco de Bondt betrokken. De grootschalige samenwerking tussen deze grote partijen moet opschaling realiseerbaar maken.  

Resultaat

Een aantal resultaten worden gerealiseerd tijdens dit project: 13 nieuwe types (kleine) industriële woningen: 8 appartementen en 5 grondgebonden. Industriële productielijnen om 2.000 eenheden per jaar te kunnen produceren. Centrale database waarin data wordt uitgewisseld in de hele keten. Emissieloze: logistiek, bouwhub en bouwplaats. Gedeelde kennis (intern en extern) over opschalen industriële productie en benodigde ketencoördinatie. 

Partners

IBBT
MorgenWonen
Westo
VWML
Homij DEC
De Mors  

Geoptimaliseerd en biobased renoveren, transformeren en optoppen

Geschreven door communicatie@tki-bouwentechniek.nl op . Gepost in SEB - PP.

Knaapen en Elk® zijn in principe concurrenten die vaak ook nog voor dezelfde opdrachtgevers werken. Beide partijen zijn zich echter bewust van de grootte en urgentie van de renovatieopgave voor de onderhoudssector. Knaapen en Elk® zijn daarom van mening dat zij zich samen in moeten spannen om het innovatie ecosysteem van onderhouds- en renovatiepartijen te versterken door kennis gezamenlijk te ontwikkelen en te delen, om zodoende de transitie naar duurzame, bestaande gebouwen en wijken efficiënt en betaalbaar te maken. De sleutel voor deze opgave, is het toepassen van biobased geprefabriceerde concepten voor renovatie, transformatie en optoppen. 

Doel van het innovatieproject

Renovatie, transformatie en optoppen is niet nieuw op zich. De innovatie zit hem in het volledig biobased samenstellingen en optimaliseren van geprefabriceerde renovatie-, transformatie- en optop-oplossingen. Door onderzoek naar materiaal- en prefab innovaties willen Knaapen en Elk® de emissie reducerende oplossing breed in de markt geaccepteerd krijgen. 

Binnen dit innovatieproject zitten twee projecten waarvoor biobased geprefabriceerde concepten uitgewerkt en daadwerkelijk toegepast gaan worden. Door het elektrificeren van transport en on-site assemblage, het eventueel werken met een bouwhub en het ontwerp van een emissiearme bouwplaats. 

Binnen het consortium wordt gewerkt in een vorm waar het belangrijk is om ook over elkaars schouder mee te kijken, kennis te delen en mee te denken (collegiale toetst). Door samen te werken, kunnen grotere stappen gezet worden. 

Korte omschrijving van de activiteiten

1. Biobased materialen: 

  • Overzicht van toepasbare en opschaalbare biobased materialen; 
  • Duidelijkheid over de milieu-impact ten opzichte van traditionele materialen; 
  • Consequenties van het toepassen van biobased materialen. 

2. Concepten voor renovatie, transformatie en optoppen: 

  • Ontwikkelen van biobased concepten voor renovatie, transformatie en optoppen; 
  • Concepten toepassen binnen de twee projecten. 

3. Transport en logistiek: 

  • Emissiereductie tijdens transport, gebruik van een bouwhub en on-site assemblage. 

4. Conceptenbibliotheek: 

  • Inzicht in de nodige aanpassingen van huidige bouwknopen en bouwdetails om biobased/prefab te kunnen renoveren, transformeren en optoppen; 
  • Inzicht creëren in technieken en materialen met lage milieu impact. 

5. Impact assessment; CO2 footprint en Nox-uitstoot: 

  • Inzicht krijgen in CO2 footprint van renovatie-, transformatie en/of optopconcepten en NOxuitstoot in realisatiefase, losmaakbaarheid en circulariteit.  

6. Kennis delen: 

  • Webinars, actieve projectbezoeken en workshops. 

7. Projectmanagement: 

  • Kwartaal en eindrapportages. 

Resultaat

Innovatieve biobased concepten toepasbaar binnen renovatie, transformatie en optoppen. De ontwikkelende concepten worden binnen dit innovatieproject toegepast binnen de twee projecten: 

  1. Het voormalige verzorgingstehuis waar de algemene ruimten worden getransformeerd naar 3 woningen (‘inbuiken’) en 1 woning op een bestaand deel van het verzorgingstehuis geplaatst wordt (‘optoppen’).
  2. 66 portiekwoningen worden getransformeerd naar galerijflats, garages worden getransformeerd naar studio’s. Door middel van optoppen en inschuiven worden hier 41 extra appartementen gerealiseerd. 

Tijdens de realisatie van de twee projecten worden transportbewegingen van en naar de bouwplaats en werkzaamheden op de emissiearme bouwplaats gemonitord voor het bepalen van de NOx-uitstoot 

Partners

Knaapen Renovatie en Onderhoud BV 

Elk Groep BV 

TNO 

Nieuwsbrief

* verplicht

TKI Bouw en Techniek is het Topconsortium voor Kennis en Innovatie in bouwontwerp, bouw en bouwtechniek gericht op een toekomstbestendige gebouwde omgeving.

TKI Bouw en Techniek werkt aan drie meerjarig missiegedreven innovatieprogramma’s: Circulaire bouw en infrastructuur, Levensduurverlenging gebouwen en omgeving en Klimaatadaptief, natuurinclusief en omgevingsbewust bouwen. Samen met andere TKI’s werken wij aan de doorsnijdende thema’s digitalisering, industrialisering en human capital.