Programma’s

Nederland kent grote maatschappelijke uitdagingen in de leefomgeving, waaronder woningnood, verouderde infrastructuur en effecten van klimaatverandering. De ontwerp-, bouw- en technieksector levert een grote bijdrage aan de oplossingen voor deze uitdagingen. De productiviteit moet nu fors omhoog om de uitdagingen in de leefomgeving voor 2030 tijdig waar te maken. Het programma ‘Toekomstbestendige Leefomgeving: Transitie naar Emissievrije, Circulaire en Klimaatbestendige Gebouwen en Infrastructuur’ wil een zodanige impuls geven aan de modernisering van de sector, dat er een noodzakelijke versnelling, opschaling en cultuuromslag plaatsvindt. De oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen resulteren daarbij ook in een substantiële bijdrage aan het duurzaam verdienvermogen van Nederland.

TKI Bouw en Techniek heeft samen met de ministeries van BZK, IenW en ruim 100 betrokken partijen drie samenhangende programma’s opgezet rond infrastructuur, gebouwen en ecosysteemontwikkeling.

Het programma Toekomstbestendige Leefomgeving richt zich op het (door)ontwikkelen van circulair en biobased bouwen en datagedreven assetmanagement, het opschalen van de industrialisatie binnen de sector gericht op het verhogen van efficiency, productiviteit en het reduceren van faalkosten en de bouw van een goed-functionerend, zichzelf versterkend, innovatie-ecosysteem door het initiëren van nieuwe aanpakken rondom leren, samenwerken in de keten en structureel innoveren in de ontwerp-, bouw- en technieksector.

• Deelnemers: ruim 100 marktpartijen, kennisinstellingen en overheden in de ontwerp-, bouw- en technieksector. Het consortium buigt zich over drie deelprogramma’s: infra, gebouwen en ecosysteem. 
• Coördinatie: TKI Bouw en Techniek 
• Looptijd: vijf jaar, van 2023 – 2028
• Voortgang: zie website van het programma
• Subsidieverstrekker: het Nationaal Groeifonds. Het investeringsprogramma heeft een totale omvang van ruim € 200 miljoen. In 2022 is besloten om € 100 miljoen te reserveren voor dit programma. De adviescommissie heeft in februari 2023 besloten deze reservering om te zetten in een toekenning van € 60 miljoen en een voorwaardelijke toekenning van € 40 miljoen.

In het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) werken marktpartijen, brancheorganisaties, de rijksoverheid, medeoverheden, kennisinstellingen en TKI Bouw en Techniek samen aan het schoner uitvoeren van bouw-, onderhouds- en sloopprojecten. Het doel van deze samenwerking is om de emissies van bouwmaterieel zoals mobiele werk-, voer- en vaartuigen te verlagen, in het belang van de natuur, het klimaat en onze gezondheid.

• Deelnemers: Meer dan 100 partijen
  
• Coördinatie: TKI Bouw en Techniek (contact: maurits@tkibt.nl)
• Looptijd SEB – KOP-programma: 2024-2026
• Voortgang: Lees hier meer over de algemene voortgang van SEB: https://www.opwegnaarseb.nl/

Een duurzame, comfortabele en gezonde woning moet voor iedereen sneller realiteit worden. Samen met bouwers, installateurs, toeleveranciers, woningcorporaties, verhuurders en woningeigenaren wil Verbouwstromen renovatiestromen ontwikkelen die het benodigde tempo en volume hebben om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en richting 2050 te kunnen realiseren. Samenwerkingsverbanden waarin vraag- en aanbodzijde de handen ineenslaan zijn daarbij cruciaal. Verbouwstromen gaat deze kansrijke samenwerkingsverbanden ondersteunen en versterken. Het programma werkt samen met hen aan het wegnemen van knelpunten die opschaling in de praktijk belemmeren, baant het pad voor kansrijke initiatieven en stimuleert nieuwe manieren van werken in de (ver)bouw.   

• Deelnemers: Op te zetten kansrijke samenwerkingsverbanden.
• Coördinatie: De Bouwcampus, Stroomversnelling, TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy  – info@verbouwstromen.nu. 
• Looptijd: 1 september 2022 van start – 3-jarig programma (t/m 2025) met mogelijke verlenging van 4 jaar
• Voortgang: vanaf februari 2023 is deze te volgen via de website www.verbouwstromen.nu. 
• Subsidieverstrekker: Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties via het Programma Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO).

Over het klimaatadaptief en circulair maken van onze steden wordt veel beleid geschreven, specialistisch onderzoek verricht en vele pilotprojecten verricht. Waar we echter nog weinig in slagen is om deze thema’s standaard mee te nemen in de uitvoeringspraktijk tussen gemeentes en aannemers. Binnen dit programma kijken we daarom nadrukkelijk naar wat er nodig is om de beleidsdoelstellingen ten aanzien van klimaatadaptatie en circulariteit tot uitvoering te brengen. Daartoe ligt de focus van het programma, naast het ontwikkelen van nieuwe kennis, met name op instrumenten, tools en procesinterventies.  

We doen dit met betrokkenheid van adviseurs en onderzoekers maar ook beheerders, uitvoerders en aannemers. Inhoudelijk ligt de focus op klimaatadaptatie (hittestress en waterberging) en circulariteit (circulair en emissieloos werken). Dat brengt bijvoorbeeld technische uitdagingen mee in ondergrond, waar de drukte toeneemt. Veel technische oplossingen zijn al wel beschikbaar maar vechten om dezelfde ruimte, waarmee de uitdaging komt te liggen bij de onderlinge afweging.  

Veel beleid wordt op gemeentelijk niveau omschreven. Tegelijkertijd worden veel pilotprojecten (bijvoorbeeld op waterinfiltratie) op straatniveau uitgevoerd. Het is nu tijd dat we beide werelden samenbrengen. Daarom werken we aan integrerende oplossingen op wijkniveau waar alles moet samenkomen. Hier willen we onze impact zien: leefbare, toekomstgerichte wijken.  

Programma Toekomstgerichte Wijk loopt van 2023 tot 2027 en bouwt voort op de resultaten van Programma Klimaatwerk in Uitvoering (TKI Deltatechnologie). Het programma draagt bij aan KIA LWV Missie C3, Klimaatbestendige Steden. Daarnaast draag dit programma bij aan het MMIP Klimaatadaptief, Natuurinclusief en Omgevingsbewust bouwen. 

• Deelnemers: Building Changes, Hogeschool van Amsterdam, leden van MKB Infra, leden van Straatwerk Nederland.  
• Coördinatie: Building Changes   
• Looptijd: 2023-2027  
• Voortgang: In 2023 ontwikkelden we de eerste bouwstenen voor integraal beleid op wijkniveau. Tevens werd de laatste hand gelegd aan de ontwerprichtlijnen voor Waterbergende Wegen.  
• Subsidieverstrekker: TKI Bouw en Techniek (PPS toeslagregeling)   

Rapportages/documenten/externe links:

• buitenruimte.info

• Programma Klimaatbestendige Stad en Duurzaam GWW Fase 5 (2022)

Het consortium Integrale Energietransitie Bestaande Bouw heeft als ambitie het haalbaar, betaalbaar en opschaalbaar maken van de energietransitie in de bestaande (woning)bouw. De projecten richten zich specifiek op de opschaling naar 200.000 renovaties per jaar vóór het jaar 2030. In het kader van de Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma’s (MMIP’s) wordt gewerkt aan integrale innovaties die zich richten op verschillende facetten van de energietransitie: de industrialisatie van renovatieconcepten (thema 1-4; MMIP 3.1 en 3.2), het transitieproces (thema 5-7; MMIP 3.3) en warmtetechnologie (thema 8 en 9; MMIP 4.1 en 4.3).

• Deelnemers: ruim 125 deelnemende partijen vanuit kennisinstellingen, de ontwerp-, bouw- en technieksector, overheden, woningeigenaren en bewoners
• Coördinatie: TNO, penvoerder.IEBB@tno.nl
• Looptijd: Januari 2020 gestart (vanuit het BTIC) – 4-jarig programma
• Voortgang: Bekijk hier de rapportages en publicaties.

Brains for Building’s Energy Systems (B4B) is een meerjarig, multi-stakeholderproject gericht op het ontwikkelen van methoden om big data van slimme meters, gebouwbeheersystemen en Internet of Things-apparaten te benutten, om het energieverbruik te verminderen, het comfort te verhogen, flexibel te reageren op gebruikersgedrag en lokale vraag en aanbod van energie en te besparen op onderhoudskosten voor installaties. Hiervoor worden snellere en efficiëntere Machine Learning en Artificial Intelligence modellen en algoritmes ontwikkeld. Het project is gericht op bestaande utiliteitsgebouwen zoals commerciële en institutionele gebouwen.

• Coördinatie: TU Delft, contact@brains4buildings.org
• Looptijd: Mei 2021 gestart (vanuit het BTIC) – 4-jarig programma
• Voortgang: Bekijk hier de rapportages en publicaties.

Door middel van een regionale human capital aanpak wil het programma de realisatie van een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving versnellen. Deze aanpak is nodig omdat het tekort aan huidige en toekomstige vakmensen met de juiste skills succesvolle innovaties in de ontwerp-, bouw- en technieksector belemmert. Het door TNO ontwikkelde Sharebouw& Techniek-concept dat de werelden van werken, leren en innoveren in regionale ecosystemen aan elkaar verbindt, vormt het uitgangspunt van het programma. Door deze werkwijze naar meerdere regio’s op te schalen, levert het programma een bijdrage aan skills ontwikkeling van vakmensen, nu en in de toekomst, en aan innovatieadoptie bij MKB-bedrijven en opdrachtgevers.

• Deelnemers: Bouwacademie Amsterdam en de innovatiehubs Bouwlab R&Do in Haarlem, SPARK Makers Zone in Den Bosch, Pioneering in Enschede en de innovatiehubs van de Hanzehogeschool en het Alfacollege in Groningen. Zij werken samen met MKB-bedrijven, opdrachtgevers, onderwijsinstellingen en kennispartners in hun regio. 
• Coördinatie: TKI Bouw en Techniek is penvoerder van de samenwerking, TNO is de inhoudelijk programmamanager, de regionale hubs coördineren de activiteiten binnen de regio’s en de Hogeschool van Amsterdam zal overkoepelend een cultuurevaluatie uitvoeren om het onderlinge leerproces te versterken. 
• Looptijd: 1 oktober 2022 – 31 maart 2024. Begin april 2024 liep het programma in deze vorm op zijn einde, en zijn de aanpak, regionale hubs en projecten onderdeel geworden van het ecosysteem consortium van het programma Toekomstbestendige Leefomgeving.
• Voortgang: Zie website van het programma.
• Subsidieverstrekker: het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties