Bouwen binnen de grenzen van onze planeet

O1 – Materiaalvraag woningbouw
Ons land staat voor een forse bouwopgave met daarbij voor 2030 ambitieuze emissiereducties. De doelen zijn helder, maar de veranderpaden allerminst. Vier toonaangevende adviesbureaus verkenden welke verduurzamingsroutes reëel zijn als we onze woningbouwvraag willen realiseren binnen de grenzen van onze planeet.

‘In de duurzaamheidsambities gaat het bijna altijd over de einddoelen en reductiepercentages. Maar wat in mijn ogen ontbreekt is een goed beeld van de toekomst, inclusief veranderpaden hoe we daar moeten komen.’ Aan het woord is Sybren Bosch, adviseur bij Copper8, dat samen met Metabolic, NIBE en Alba Concepts de krachten bundelde voor een alternatieve verkenning van de duurzame toekomst van de bouw. Bosch: ‘We wilden een totaalverkenning maken: wat is de totale materiaalvraag, CO2-uitstoot en milieu-impact van de woningbouwopgave tot en met 2030? En hoe gaan we ervoor zorgen dat we in de buurt komen van de klimaatdoelen? Daarbij hebben we naar de cumulatieve uitstoot en reductie gekeken en ook voor het eerst het CO2-budgetdenken binnen een sector geïntroduceerd.’

Forse bijdrage beton

Bij de verkenning is allereerst de impact van bouwen conform business-as-usual bepaald. Als er niets verandert, nemen de materiaalvraag en milieu-impact van de bouw verder toe. Zo leidt de woningbouwopgave tot een totale materiaalvraag van 104 Mton: alsof je op iedere Nederlandse vierkante meter 2,5 kilo neerlegt. Gewapend beton heeft daarbij het grootste aandeel, zowel qua massa (67%) als qua CO2-uitstoot (45%). Beton wordt gevolgd door steenachtige materialen als bakstenen en keramiek, en op basis van de bredere milieu-impact hebben ook installaties een significant aandeel.

Zes circulaire scenario’s

Gelukkig zijn er ook alternatieve, circulaire scenario’s die de milieu-impact flink kunnen verlagen, schetst Bosch. ‘Door de bestaande woningvoorraad beter te benutten, kun je tot en met 2030 zo’n 50.000 woningen realiseren zonder bouwkundige ingrepen. Nog eens 100.000 woningen kun je realiseren door het optoppen en transformeren van de bestaande gebouwvoorraad. Je kunt kleiner bouwen, meer appartementen in plaats van grondgebonden woningen. Ook met hoogwaardig hergebruik van materialen en biobased bouwen bespaar je fors. De industriële productie van woningen kan een versneller zijn van deze veranderpaden. Deze mogelijke strategieën leiden gecombineerd tot een veranderscenario, dat de CO2-uitstoot van de bouw tot en met 2030 met 33% kan verminderen.’

CO2-filosofie ook voor stikstof

Omdat de focus in eerste instantie op materiaal- en CO2-reductie lag, onderzochten Bosch en zijn collega’s of ze de CO2-benadering ook op stikstof konden toepassen. ‘Dat bleek lastiger dan gedacht, om meerdere redenen. Zo is er simpelweg weinig data over de daadwerkelijke uitstoot voorhanden, en werken de natuurlijke stikstofcycli anders dan de koolstofcycli. Ondanks dat de basis onvoldoende sterk bleek om een specifiek stikstofbudget te bepalen, is de filosofie ook op stikstof toepasbaar.’

‘Onze gemeenschappelijk wens is om met minimale impact in onze woonbehoefte te voorzien’

Kennisniveau moet snel omhoog

Wat is er nu nodig voor implementatie? Bosch: ‘Stap één is begrip. Dat we binnen de bouw snappen waardoor de CO2- en stikstofuitstoot veroorzaakt wordt, en hoe we er wat aan kunnen doen. Dat kennisniveau moet snel omhoog, ook om de besluiten die nodig zijn voor uitstootreductie goed te kunnen beargumenteren. In het verhogen van dat kennisniveau hebben wij als adviesbureaus een belangrijke taak.
Daarbij is de circulaire economie geen doel op zich, maar een middel om te zorgen dat we op een houdbare manier met onze planeet omgaan. Onze gemeenschappelijk wens is om met minimale impact in onze woonbehoefte te voorzien. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Wij weten het exacte antwoord ook niet, maar willen er met deze verkenning wel een bijdrage aan leveren.’

Partners

• Copper8
• Metabolic
• NIBE
• Alba Concepts

Resultaten

Met deze verkenning is het CO2-budgetdenken geïntroduceerd en wordt inzicht gegeven in de effectiviteit van verschillende circulaire strategieën voor de woningbouw en een systemisch perspectief op de benodigde veranderingen. De conclusies uit deze verkenning geven een indicatie van de verbetering die mogelijk is in CO2 en overige milieu-impact als deze duurzame strategieën worden toegepast. Voor het kwantificeren van de stikstofuitstoot is een denkkader en indicatieve doorrekening ontwikkeld om richting te geven aan de uitstootreductie.