Om het woningtekort in Nederland aan te pakken willen we jaarlijks 100.000 betaalbare woningen bouwen. Maar die ambitie staat onder druk door allerlei belemmeringen die de woningbouw vertragen. Daarom is door het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordering het landelijke Innovatie- en Opschalingsprogramma (IOP) Woningbouw gestart. TKI Bouw en Techniek is hierbinnen verantwoordelijk voor de uitvoering van Programmalijn 3 Innovatieve Oplossingen.

Woningbouw versnellen door innovatie

Het doel van Programmalijn 3 is om schaalbare innovaties te ontwikkelen die structurele belemmeringen in de woningbouw wegnemen. Die innovaties kunnen technisch van aard zijn maar richten zich ook op slimmere processen of betere samenwerking tussen partijen. In de ontwikkeling van innovatie staat de directe koppeling met de praktijk centraal. Hierdoor wordt verzekerd dat de oplossingen aansluiten bij de daadwerkelijke uitdagingen in de woningbouwsector. Met vervolgens opschalen van innovaties, willen we de doorlooptijd van woningbouwprojecten met 25% verkorten. Hierdoor kunnen er meer en sneller betaalbare woningen worden gebouwd.

Vier actielijnen, één gezamenlijk doel

In het gehele ontwikkel- en bouwproces kunnen belemmeringen optreden die leiden tot een langere doorlooptijd dan gewenst. Om gericht op de belemmeringen in te kunnen spelen wordt binnen programmalijn 3 onderscheid gemaakt tussen 4 actielijnen. Zo wordt snel welke knelpunten binnen welke categorie spelen, welke oplossingsrichtingen nodig zijn en aan op welke  innovatieve concepten kan worden ingezet.

De inhoudelijke focus van programmalijn 3 zal in 2025 gericht zijn op actielijn 1. Inpassen in de omgeving.

Aanpak

De werkwijze binnen de programmalijn is opgebouwd vanuit een cyclus, bestaande uit vier kernactiviteiten: inventariseren, selecteren en programmeren, ontwikkelen van de innovaties, en kennisdisseminatie en valorisatie. Aan iedere stap liggen instrumenten ten grondslag. Door deze cyclus te hanteren blijft de programmalijn adaptief en kan gedurende de looptijd van het programma steeds gestuurd op actuele belemmeringen en recente innovatieontwikkelingen.

Overzicht van geplande activiteiten

In 2025 wordt de eerste Innovatiecall Woningbouwversnelling uitgezet, waarbij consortia die bestaan uit marktpartijen, overheid en kennisinstellingen worden uitgedaagd om innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor veelvoorkomende woningbouwbelemmeringen. Deze uitvraag richt zich op twee thema’s: netbewust bouwen en waterbewust bouwen, binnen actielijn 1. Inpassen in de omgeving. 

Ook start een eerste cohort van het Acceleratieprogramma Woningbouw, waarin een eerste groep veelbelovende startups wordt ondersteund bij marktintroductie en het opschalen van hun innovatieve oplossingen voor de woningbouw. Voor de uitvoering werken we samen met de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s), onder regie van de NOM.

Daarnaast starten in 2025 vanuit Programmalijn 3 ook twee versnellers: Opschaling Waterrijk Wonen en de Community of Practice Netbewuste Nieuwbouw.

De versneller Opschaling Waterrijk Wonen levert een catalogus met innovatieve ontwerpoplossingen, verbeeldingen en handelingsperspectieven voor klimaatadaptieve woningbouw, toepasbaar in diverse gebieden met verschillende bodem- en watergesteldheden op. Deze versneller wordt uitgevoerd door het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs.

De versneller Netbewust Bouwen faciliteert een Community of Practice waarin kennis en praktijkervaringen over netbewuste nieuwbouw worden gedeeld en ontwikkeld. Deze wordt uitgevoerd door TKI Urban Energy.

In de jaren daarna (2026-2029) volgen aanvullende innovatiecalls, nieuwe startup-cohorten en verdiepende onderzoeken.

Verwachte resultaten en impact

De looptijd van het programma is van 2025 tot en met 2029. In deze periode verwachten we vanuit Programmalijn 3 de volgende resultaten te behalen:

• Ongeveer 20 consortia hebben schaalbare innovaties ontwikkeld via de Innovatiecalls Woningbouwversnelling.
• Circa 50 startups en scale-ups maken een schaalsprong via het Acceleratieprogramma Woningbouw.
• Minimaal 8 verdiepende onderzoeken uitgevoerd voor inzicht in belemmeringen en kansrijke oplossingsrichtingen voor woningbouwversnelling.

 

In combinatie met de resultaten van de andere programmalijnen van het IOP Woningbouw werken we aan een versnelling van het woningbouwproces met 25%. Daarnaast dragen de innovaties bij aan een toekomstbestendige stedelijke ontwikkeling met minder negatieve impact op mens, natuur en infrastructuur. Ook stimuleren ze een productiviteitssprong in de bouwsector door efficiëntere processen, betere samenwerking en slimmer gebruik van technologie. Daarmee wordt het mogelijk om circa 100.000 betaalbare en duurzame woningen per jaar te realiseren, een grote stap richting het oplossen van het woningtekort.