Auteur: connie@lumael.nl

Op woensdag 7 juni kwamen de partners van het TKI Bouw en Techniek programma ‘Regionaal Bouwen aan Human Capital’ bij elkaar voor de derde inspiratiesessie.

Host van de dag was dit keer innovatiehub SPARK, de trekker van regio Zuid. Het kon met recht een inspiratiesessie genoemd worden. Het energiegehalte was hoog, want de groep werd in een sneltreinvaart langs alle inhoudelijke thema’s van deze hub geleid. Johan Treur heette iedereen welkom en presenteerde kort hoe SPARK een infrastructuur heeft gecreëerd waarin zij in samenwerking met de onderwijspartners en de bedrijven werken aan de skillsontwikkeling die benodigd is om de verduurzaming van de gebouwde omgeving te versnellen.

Eén van de versnellingsmogelijkheden betreft digitalisering. Stéphane Lecomte van Dassault Systèmes (een van de partners in de Learning Community), trapte daarom af met een overview van wat er allemaal reeds mogelijk is op het gebied van digitalisering met hun 3D experience platform. Zij zijn actief in diverse sectoren van logistiek tot health care en van luchtvaart tot aan de maakindustrie. Sectoren die al vele malen meer zijn gedigitaliseerd en waar we als ontwerp-, bouw- en technieksector dus veel van kunnen leren. Bovendien beweegt de sector steeds meer richting de industrie door steeds meer industrieel te gaan bouwen. Dit maakt opschaling van bouwen met bijvoorbeeld biobased materialen of circulariteit kansrijk.

Daarna namen de onderwijsinstellingen (JADS, AVANS en KW1C) het stokje over door te presenteren wat zij in het programma aan het doen zijn. Zo vertelde Bertus Rosier dat er inmiddels enkele challenges zijn beschreven en voorgelegd als casuïstiek in verschillende minors van AVANS. Bart Verstappen beschreef enthousiast de stappen die KW1C zet met Het Talenten Atelier. Werner Liebregts en Ellen Geerts van JADS presenteerden tot slot hoe zij de data- en digitaliseringsvraagstukken vertalen naar korte sprints in het MKB Datalab en het onderzoek dat zij zijn gestart naar de drempels die partijen ervaren bij het datagedreven werken en verdere digitalisering van de bouwketen.

Daarna dook de groep aan de hand van de Nature Building Kit in de wereld van Biobased materialen. Hier is al veel mogelijk en er komt nog veel meer aan. Ook daar moeten we opschalen. De vraag is welke skills medewerkers in de bouwketen daarvoor moeten aanleren. SPARK zou SPARK niet zijn, als er niet ook even gewerkt moest worden. Onder leiding van Jasper Sluis werd door iedereen een demontabel en remontabel miniatuurhuis in elkaar gezet dat werd aangekleed met een aantal biobased materialen. Dit huisje mocht uiteraard mee naar huis, dus dezelfde avond hebben nog een aantal kinderen het e.e.a. geleerd over circulair en biobased bouwen.

Het bezoek was pas compleet na de inspirerende rondleiding door Cassandra Vugts (directeur SPARK). Het was een geslaagde dag, met als belangrijkste uitkomst dat de samenwerking tussen de hubs en tussen de partners meer en meer op gang komt.

Klik hier voor meer informatie over het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital.

Jaap Dijkgraaf, algemeen directeur bij adviesbureau DWA, is voorzitter van de programma-adviesraad van het meerjarige, missiegedreven innovatieprogramma Klimaatadaptief, natuurinclusief en omgevingsbewust bouwen. Het programma is gericht op innovatietrajecten die er toe bijdragen dat de gebouwde omgeving in 2050 klimaatbestendig en natuurinclusief is ingericht en bouwactiviteiten voor 2030 met minimale belasting voor de omgeving tot stand komen. De programma-adviesraad geeft, zoals de naam al zegt, advies over de inhoud van het programma. Het afgelopen jaar is in nauwe samenwerking met Anita Baas, strategisch adviseur TKI Bouw en Techniek, de raad samengesteld en is de eerste versie van het programma vormgegeven.

Het doel van dit Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma (MMIP) is ervoor te zorgen dat de gebouwde omgeving in 2050 zodanig ingericht is dat het de effecten van de klimaatverandering kan opvangen (klimaatbestendig, aanzienlijk meer ruimte biedt voor flora en fauna (natuurinclusief) en dat bouwactiviteiten met minimale belasting voor mens en omgeving tot stand komen. Hierbij wordt nauwe aansluiting gezocht bij de Kennis en Innovatieagenda’s Energie en CO₂, Klimaat en Water, Circulaire Economie en Inclusieve en Innovatieve samenleving.

Klimaatadaptatie is nodig om de gebouwde omgeving en inwoners van Nederland te beschermen tegen weerextremen als wateroverlast, overstroming, hittestress, droogte en stormen. Daarnaast zijn ook oplossingen nodig voor langetermijneffecten van klimaatverandering, zoals bodemdaling en funderingsproblematiek. Natuurinclusief bouwen is nodig voor de bescherming en versterking van de biodiversiteit en kan bijdragen aan het verbeteren van de waterhuishouding en de vermindering van hittestress. (Lokale) klimaatadaptatiemaatregelen en natuurinclusieve maatregelen dienen zoveel mogelijk te worden gecombineerd met andere transitieopgaven en vereisen mogelijk forse bouwactiviteiten in de gebouwde omgeving, zowel ondergronds als bovengronds. Het is nodig om te ontwerpen en transformeren met het klimaat 2100 in het achterhoofd en waar mogelijk kansen te benutten voor herstel van het water- en bodemsysteem in gebiedstransformaties.

De eerste versie van het document focust zich met name op de uitdagingen:

• Verduurzaming van 7 miljoen gebouwen voor 2050
• Nieuwbouw en transformatie van minstens 1 miljoen gebouwen voor 2030
• Significant reduceren van emissies tijdens het bouwproces voor 2030
• Klimaatbestendig maken van de gebouwde omgeving voor 2050

Ik ben blij dat we op deze wijze meewerken aan de kennis- en innovatieprogramma’s gericht op klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen. Vooraanstaande specialisten met een diversiteit aan kennis en ervaring hebben zich enthousiast aangesloten bij onze adviesraad. Daarnaast is een schrijversteam actief die de reflectie van de adviesraad keer op keer keurig verwerkt en uiteraard een eigen professionele inbreng heeft op deze thema’s. De volgende stap die we nu gaan zetten is versie 1.0 meer concretiseren. De contouren zijn verkend, de onderwerpen zijn goed benoemd en de breedte van genoemde thema’s zijn van een kader voorzien. De concretisering is nodig om dichter aan te sluiten bij marktpartijen. Omdat dit programma nog diverse niet ontgonnen gebieden/kennisvelden kent, proberen we door meer te concretiseren dichter aan te sluiten bij de problematiek waar de marktpartijen mee te maken  hebben.

Meer weten over dit programma? Neem contact op met Maurits Dekker, programmamanager Klimaatadapatie via maurits@tkibt.nl.

Vincent Gruis, Hoogleraar Housing Management op de TU Delft, is voorzitter van de Programma-adviesraad van Circulaire bouw en infrastructuur. Dit Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma (MMIP) geeft de komende jaren richting aan nieuwe regelingen om kennisontwikkeling en innovatie in de bouwkolom tot stand te brengen. Het uiteindelijke doel is bij te dragen aan de broodnodige transitie naar een circulaire bouweconomie.

De Programma-adviesraad geeft, zoals de naam al zegt, advies over de inhoud van het programma. Het afgelopen jaar heeft de raad zich gericht op het vormgeven van de eerste versie. Met deze versie kan nu een start worden gemaakt met het opzetten van specifieke regelingen en subsidies. De raad zal de komende jaren adviseren over periodieke actualisatie van het programma. Vincent heeft samen met de secretaris, Huub Keizers, de taak om te zorgen dat de adviezen van de raad ook in de tekst van het programma tot uitdrukking komen.

Vincent: “Ik ben er bijzonder trots op dat er met het programma een integrale visie is neergelegd op de kennis- en innovatieagenda voor circulariteit in de bouw. Ook vanuit mijn andere rol als voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie draag ik dit een warm hart toe. We weten inmiddels wel ongeveer wat we willen bereiken met een circulaire bouweconomie, maar om dit ook daadwerkelijk te kúnnen bereiken, hebben we nog veel nieuwe kennis, competenties, concepten, technieken, processen, materialen en samenwerkingsvormen nodig. Ik hoop dan ook dat dit programma er aan bij gaat dragen dat (nog) meer partijen er daadwerkelijk mee aan de slag gaan én dat de circulaire economie ook de innovatiegelden toegewezen krijgt die het verdient.”

Vincents oproep aan partijen is om nu al actief kennis- en innovatieketens te vormen om met de thema’s uit het programma aan de slag te gaan. “Bereid je als bedrijven, kennisinstellingen, publieke organisaties voor op de innovatieregelingen die er in toenemende mate zullen komen, zodat je straks gelijk kunt inschrijven en jezelf en de bouweconomie duurzamer kan maken.”

Meer weten over het programma Circulaire bouw en infrastructuur? Neem contact op met programmamanager Liselore Havermans via liselore@tkibt.nl.

Op woensdag 6 april kwamen de partners van het TKI Bouw en Techniek programma ‘Regionaal Bouwen aan Human Capital’ bij elkaar voor de tweede inspiratiesessie.

Host van de dag was innovatiehub Bouwlab R&Do, de trekker van Haarlem en omstreken. De aftrap werd verzorgd door Wilfried Hoffman die de aanwezigen in groepjes een spel liet spelen dat alleen gewonnen kon worden door samenwerking. Dit stemt overeen met de doelstelling van het programma: door het verbinden van werken, leren en innoveren de ontwikkeling van skills en innovatieadoptie stimuleren.

Ook lichtte Wilfried toe hoe Bouwlab R&Do in opeenvolgende denkstappen de dialoog aangaat met partners in de regio over wat er nodig is voor de aanwending van fundamentele innovaties. Wat vergt dit van de skills van werkenden en de samenwerking in de keten? Immers: ‘A fool with a tool is still a fool’. De keuze voor meest veelbelovende innovaties maakt Bouwlab R&Do samen met regionale stakeholders door middel van hun kaartspel wat de aanwezigen ook uitgeprobeerd hebben.

Hierop volgde een rondleiding. De aanwezigen konden o.a. een modulair, biobased en digitaal geproduceerd opvanggebouw bezichtigen, in levende lijve aanschouwen hoe een 3D-printer bouwonderdelen als bijvoorbeeld taludtrappen en een ondergrondse infrastructuur printte en het circulair gebouwde living lab van Bouwlab R&Do bekijken. In dit living lab wordt samen met partners geëxperimenteerd met nieuwe duurzame en innovatieve oplossingen voor de bouw.

Al met al een geslaagde dag, met als belangrijkste uitkomst dat er weer nieuwe invalshoeken voor samenwerking zijn ontstaan tussen de partners.

Ga hier naar meer informatie over het programma Regionaal Bouwen aan Human Capital.

Parallel aan het staatsbezoek van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima aan België van 20 tot en met 22 juni 2023 vindt de missie klimaattechnologie plaats rond groene waterstof, bouw, mobiliteit en landbouw. Het doel van deze missie is om de samenwerking en kennisuitwisseling tussen België en Nederland te verstevigen met het oog op een duurzame toekomst.

De missie staat onder leiding van minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Liesje Schreinemacher. Ingrid Thijssen, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, is zakelijk missieleider. TKI Bouw en Techniek is partner van het maatwerkprogramma klimaatneutrale bouw met directeur William van Niekerk als trackleader.

De Belgische overheid heeft hoge doelen voor verduurzaming van de gebouwde omgeving en investeert fors in renovatie en nieuwbouw van klimaatneutrale gebouwen. Belgische kennisinstellingen en publieke organisaties, zoals Vito, Vlaanderen Circulair en Embuild, zijn met hun expertise en netwerk misschien belangrijke partners voor de Nederlandse bouwbedrijven. Tijdens de handelsmissie wordt kennis uitgewisseld over de transitie naar fossielvrije bouwmaterialen en bouwplaatsen, de rol van digitalisering bij verduurzaming van de bouw en over de grensoverschrijdende voorwaarden om sneller een klimaatneutrale sector te hebben.

Ben jij actief in klimaatneutrale bouw en heb je interesse in de groeiende markt voor klimaattechnologie in België? Neem dan van 20 tot en met 22 juni 2023 samen met TKI Bouw en Techniek deel aan de economische missie klimaattechnologie naar België. De voertaal tijdens het evenement is Nederlands.

Lees hier meer over deelnamemogelijkheden.

Lees hier meer over het maatwerkprogramma klimaatneutrale bouw waar TKI Bouw en Techniek bij betrokken is.

Het Nationaal Groeifonds kent 100 miljoen toe aan het programma Toekomstbestendige Leefomgeving. Van dit bedrag is 40 miljoen voorwaardelijk, afhankelijk van de resultaten van het programma. De inzet is de (door)ontwikkeling van belangrijke industriële nieuwbouw- en renovatieoplossingen, zoals de toepassing van nieuwe biobased en circulaire bouwmaterialen. Andere speerpunten van het programma zijn het slimmer onderhouden, renoveren en toekomstbestendig maken van bruggen en andere civiele infrastructuur. Dit met nieuwe datatechnologie zoals sensoring en digital twins.

William van Niekerk, directeur TKI Bouw en Techniek, is trots op de toekenning van € 100,- miljoen aan ons programma. “Met meer dan 130 partners en in nauwe samenwerking met de ministeries van BZK en IenW kunnen we aan de slag om maatschappelijke uitdagingen in de fysieke leefomgeving aan te pakken. De investering is een grote impuls tot versnelling, opschaling en een gewenste cultuuromslag. Het gaat leiden tot duurzaam verdienvermogen en modernisering van de ontwerp-, bouw- en technieksector.” Het programma zet zich in voor emissievrije, circulaire en klimaatbestendige gebouwen en infrastructuur wat volledig past bij de missie van TKI Bouw en Techniek.

Inhoud programma
Het consortium heeft drie samenhangende programma’s opgezet over gebouwen, infrastructuur en ecosysteemontwikkeling. Het deelprogramma gebouwen ontwikkelt nieuwe biobased en circulaire bouwmaterialen en ondersteunt de standaardisatie tot industriële (ver)bouwproducten. Dit moet de woningbouwproductie versnellen en ervoor zorgen dat huizen sneller van het aardgas af kunnen. Het deelprogramma infra richt zich onder andere op datagedreven beheer en onderhoud, waarbij innovaties in living labs in de praktijk worden getest. Met de digitale innovaties in de infrastructuur kan onverwachte uitval van bruggen worden voorkomen, zoals gebeurde bij de Mandelabrug in Zoetermeer. Het slimmere beheer en onderhoud moet ook leiden tot minder files.

Uitvoering door consortium
Via publieke opdrachtgevers beoogt het programma met de oplossingen voor gebouwen en infra versnelde marktimpact te realiseren. Dit betekent dat Rijksopdrachtgevers, gemeenten, provincies en woningbouwcorporaties binnen een paar jaar innovaties testen en die gereed maken om op grotere schaal in hun aanbestedingen toe te passen. Binnen de aanvraag zijn alle lagen van de bouwketen verenigd, van ontwerper tot uitvoerder. Vanuit het Rijk werken de ministeries van BZK en IenW mee, die samen verantwoordelijk zijn voor het beleid voor de ontwerp-, bouw- en technieksector. Ook het ministerie van LNV is betrokken. De dagelijkse uitvoering staat onder regie van TKI Bouw en Techniek die dit samenwerkingsverband van in totaal 130 partners uit de ontwerp-, bouw- en technieksector tot stand heeft gebracht.

Het Nationaal Groeifonds (NGF) is een initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën. Het fonds is bedoeld om publieke investeringen te doen die bijdragen aan het duurzaam verdienvermogen van Nederland.

Lees hier de samenvatting van het ingediende voorstel.

Lees hier meer over het programma via het tabje ‘Toekomstbestendige Leefomgeving’.

Op 8 februari organiseerde het ministerie van BZK samen met het programma Verbouwstromen, Aedes en Techniek Nederland een rondetafelgesprek. Hugo de Jonge, minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, ging met bestuurders van woningcorporaties en installatiebedrijven in gesprek over de vraag: ‘Warmtepompen en woningcorporaties: missen we kansen om te versnellen met de uitrol?’ Op deze vraag werd door de aanwezigen bevestigend geantwoord. Er zijn nog veel kansen om de uitrol van (hybride) warmtepompen te versnellen, zeker als we tijdens de uitvoering blijven doorontwikkelen en als we bereid zijn onderling anders samen te werken gericht op de enorme opgave in de bestaande bouw.

Lees hier het verslag van de bijeenkomst en ga naar www.verbouwstromen.nu voor meer informatie over het programma.

Op 16 februari 2023 vond de eerste inspiratiesessie plaats van het TKI Bouw en Techniek programma ‘Regionaal bouwen aan human capital’. Vier regionale samenwerkingsverbanden werken aan de integratie van werken, leren en innoveren in de bouw en installatietechniek op basis van het door TNO ontwikkelde Sharebouw & techniek-concept. Doel van het programma is om skillsontwikkeling van huidige en toekomstige vakmensen en innovatieadoptie in de praktijk te versnellen, een belangrijke randvoorwaarde voor de realisatie van een duurzame, toekomstbestendige leefomgeving.

De partners van het programma waren uitgenodigd om een kijkje te nemen bij de BouwAcademie Amsterdam waar Sharebouw&Techniek al wordt toegepast. Vincent Zijlstra van de BouwAcademie en Goedele Geuskens van TNO lichtten bevlogen hun aanpak toe voor het opbouwen van de learning community met mooie voorbeelden, geleerde lessen en succes- en faalfactoren. Michel van Erkelens van Bouwmensen Amsterdam en een architect gaven de partners vervolgens een rondleiding door het pand en lichtten de verbouwplannen toe.

We kijken terug op een geslaagde sessie, waarin live ontmoeting, onderlinge uitwisseling en inspiratie centraal stonden.

Lees onder het tabje ‘Regionaal bouwen een human capital’ meer over het programma.